خاموشی دو عامل تورم‌ساز

وحید شقاقی‌شهری
اقتصاددان

اقتصاد ایران در مسیر ابرتورم قرار نمی‌گیرد چون بدهی خارجی نداریم اما به منزله این نیست که نرخ تورم در ایران بالا نیست. تورم 45 تا 50 درصد تورم بالایی محسوب می‌شود و به طور قطع اگر نتوانیم انضباط بودجه‌ای و بانکی را نتوانیم پیاده‌سازی کنیم و همچنان صندوق‌های بازنشستگی هم با همین ناترازی پیش بروند و شرایط تحریم هم ادامه داشته باشد و ناترازی‌های ارزی را تشدید کند، احتمالا در سال‌های آینده هم تورم بالا را تجربه می‌کنیم. این روند بستگی به این دارد که چه اصلاحاتی شکل بگیرد و چه اتفاقاتی در سال‌های آینده رخ دهد. بنابراین اینکه دچار ابرتورم نمی‌شویم نافی تورم بالا نیست اما اقتصاد ایران با همان معیارهای کشورهای ونزوئلا و... دچار ابرتورم نمی‌شود مگر اینکه در ایران شرایط عجیب و غریبی ایجاد شود. بدهی خارجی ایران کمتر از 9 میلیارد دلار بوده و به راحتی قابل تسویه است اما نسبت بدهی داخلی (دولت و شرکت‌های دولتی) به تولید ناخالص داخلی حدود 33 درصد است که آن هم عدد پایینی است با این دو شاخص می‌توان گفت که کشورمان درگیر ابرتورم نخواهد شد. روند تورم در سال جاری و همچنین توقف کاهش تورم ماهانه در دی ماه به گونه ای شکل گرفت که تورم خردادماه 12.2 درصد بود اما در ماه‌های پس از خرداد تورم ماهانه اول به 4 درصد، سپس به 3 و 2 درصد هم رسید اما از مهرماه معمولا تورم‌های ماهانه افزایش پیدا می‌کنند و افزایش نرخ تورم ماهانه در دی ماه بدیهی بود چراکه در آبان و آذر نرخ دلار بالا رفت و حداقل از 32 هزار تومان به 45 هزار تومان رسید یعنی در این مدت نرخ دلار حدود 40 درصد افزایش یافت. وقتی نرخ دلار در ظرف دو ماه 40 درصد بالا رود، به تدریج اثر خود را در بازار دارایی‌ها و سپس در بازار کالا و خدمات نشان می‌دهد و احتمالا تورم ماهانه در بهمن و اسفند ماه بالاتر از 3.5 درصد باشد و با تورم‌های ماهانه سه ماه آخر سال، احتمالا تورم سال هم به 50 درصد برسد. آثار افزایش نرخ دلار آغاز شده است و تخلیه تورم 40 درصدی دلار شاید 6 ماه هم زمان ببرد، اثر افزایش نرخ دلار در ابتدا خود را در بازار طلا نشان می‌دهد و پس از آن آثار افزایش نرخ دلار را می‌توان در بازار خودرو و مسکن و بازار سرمایه دید و در مرحله دوم آثار آن را می‌توان در بازار کالا و خدمات دید و این اثر را می‌توان دو تا 6 ماه در بازار کالا و خدمات مشاهده کرد. البته در برخی از کالاها بالاتر از 6 ماه هم زمان می‌برد. باید منتظر باشیم تا آثار افزایش 40 درصد نرخ دلار خود را در بازار مختلف نشان دهد و در فصل بهار اثرات افزایش 40 درصدی تورم دلار را ببینیم. احتمالا در سال آینده دو موتور تورمی اقتصاد ایران خاموش می‌شود، امسال شوک بزرگ تورمی 12 درصدی حذف ارز ترجیحی را تجربه کردیم که احتمالا سال آینده این شوک را نخواهیم داشت. دوم این است که امسال تورم وارداتی را داشتیم که تورم حاصل از افزایش قیمت کالاهای وارداتی از جمله مواد غذایی و انرژی بود که احتمالا در سال آینده هم این عامل تورم را نخواهیم داشت و عملا دو موتور تورم‌ساز 1401 در سال آینده خاموش خواهند بود. اگر تورم 5 الی 6 موتور داشته باشد، سال آینده دو موتور آن خاموش خواهد بود. کسری بودجه، ناترازی بانک‌ها، کسری حساب سرمایه، کسری حساب تجاری غیرنفتی، انتظارات تورمی از موتورهای تورم زای دیگر هستند و از بین این موتورها، موتور ارزترجیحی و موتور تورم وارداتی خاموش شدند. ممکن است از موتورهای باقیمانده موتور ناترازی بانک‌ها در سال آینده قدرت کمتری داشته باشد یا اینکه ممکن است که اثر انتظارات تورمی کاهش پیدا کند . احتمالا در حالت خوشبینانه در سال آینده نرخ تورم در سال آینده حدود 30 درصد باشد که این عدد تقریبا بدون گشایش روابط خارجی احتساب می‌شود اما اگر تحریم‌ها تشدید شوند احتمال افزایش نرخ تورم بالای 30 درصدی هم وجود دارد.