مرتضی مکی
تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل
شبکه خبری سی‌ان‌ان گزارشی مبنی‌بر اینکه آقای رابرت مالی به دلیل تخلفات دسترسی به مسائل امنیتی به تعلیق درآمده، منتشر کرده که باعث به وجود آمدن گمانه‌زنی‌ها و صحبت‌هایی در این خصوص شده است. به نظر می‌رسد این موضوع بیشتر حاشیه‌ای است. اصل مطلب این است که آقای رابرت مالی از موضوع مذاکرات احیای برجام به حاشیه رفته و در نشستی که بین رئیس‌جمهوری آمریکا و سناتورهای این کشور و نشست‌های دیگر که درخصوص پرونده ایران در سطح عالی کنگره برگزار شد، آقای مالی غایب بود. اینکه گفته می‌شود رابرت مالی به مرخصی اجباری رفته، نشانه این است که موضوع احیای برجام در دولت بایدن به حاشیه رفته و این اصل مسأله است که باید مورد توجه قرار گیرد. رابرت مالی شاید جدی‌ترین مقام آمریکایی بود که به دنبال احیای برجام بود و زمانی که او به عنوان مذاکره‌کننده ارشد دولت بایدن در مذاکرات احیای برجام انتخاب شد، همه گمانه‌زنی‌ها بر این بود که مذاکرات آمریکا برای احیای برجام است که یکی از معماران برجام را همچنان بار دیگر به صحنه اصلی مذاکرات ایران و آمریکا آورده‌اند. اما اکنون، بعد از ۹ ماه تعلیق در مذاکرات و فرصت‌هایی که از دست رفت و شرط و شروطی که اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها پس از وقایع پاییز گذشته درخصوص ایران روی میز مذاکرات گذاشتند، نشان داد که دیدگاه رابرت مالی دیگر نمی‌تواند تأمین‌کننده سیاست‌ها و منافع آمریکا درخصوص احیای برجام باشد. البته این موضوع به این معنی نیست که برجام کاملا مرده است، چون نه ایران و نه غرب به دنبال این نیستند که بخواهند تنش در روابط خود با آمریکا و ایران را بالا ببرند، بلکه به دنبال مدیریت تنش در روابط‌شان با ایران درخصوص احیای برجام و برنامه‌های هسته‌ای ایران هستند. لازمه حفظ و مدیریت تنش در روابط با ایران، قطعا حفظ برجام به کما رفته است و با توجه به رایزنی‌هایی که ایران با کشورهای عربی که میانجی ایران و آمریکا هستند دارد و مذاکرات پنهانی غیرمستقیم که میان ایران و آمریکا وجود دارد، به نظر می‌رسد ایران و آمریکا براساس ضرورت‌ها و الزاماتی که در آن قرار گرفتند شاید در شرایط فعلی به یک تفاهم نانوشته رسیده باشند و بخشی از این تفاهم نانوشته به اجرا درآمده است. موضوع آزادی چند زندانی به ازای آزادی بخشی از پول‌های بلوکه شده ایران در عراق و کره‌‌جنوبی، گمانه‌زنی‌ها درباره اینکه آمریکایی‌ها تحریم جدیدی علیه ایران اعمال نکنند، ایران در مقابل امتیازات آمریکا برنامه غنی‌سازی اورانیوم خودش را بالاتر نبرد یا از این سطح پایین‌تر بیاورد، اینکه ایران بتواند در شرایط بهتری نفت خود را بفروشد و پول‌های نفت خود را بگیرد از جمله موارد تفاهم نانوشته است. به نظر می‌رسد تا حدودی پازل مذاکرات احیای برجام درحال چیده شدن است و از آن فضای ابهام و عدم‌شفافیتی که وجود داشت، خارج می‌شود و نشان می‌دهد چه چشم‌اندازی در مورد مذاکرات ایران و آمریکا در مورد برنامه هسته‌ای ایران پیش‌روی ما است. برت مک‌گِرْک معاون مشاور امنیت ملی آمریکا بود و اختلافاتی بین آقای جیک سالیوان و آنتونی بلینکن در مورد مذاکرات احیای برجام وجود داشت. به نظر می‌رسد تا حدودی پرونده ایران به سمت میز کار جک سالیوان و مشاور امنیت ملی آمریکا کشیده شود. هرچند در آنجا سیاست‌گذاری‌ها و روند تصویرسازی‌ها در یک سطح کلان صورت می‌گیرد و تلاش می‌شود تا اجماعی صورت بگیرد و آن اجماع و خروجی مهم است. اما وقتی موضوع به حاشیه رفتن رابرت مالی و جدی‌تر شدن نقش مشاور امنیت ملی آمریکا مطرح می‌شود، نشان‌دهنده این است که مذاکرات احیای برجام در شکل و ابعاد جدیدی پیگیری می‌شود و به نظر نمی‌رسد اصل توافقنامه برجام و تمامی مواد آن احیا شود.
