گروه صنعت و تجارت: با امضای پیش‌نویس سند توسعه کشتیرانی بین ایران و چهار کشور دیگر به نظر می‌رسد که کریدور شمال – جنوب در آستانه فاز عملیاتی قرار گرفته، کریدوری که می‌تواند مزایای اقتصادی فراوانی برای ایران داشته باشد.
به گزارش «تجارت آنلاین»، کریدور شمال – جنوب یکی از کریدورهایی است که برای ایران اهمیت دارد به ویژه پس از اینکه ایران تقریبا از کریدور یک کمربند و یک جاده چین یا به تعبیری کریدور جاده ابریشم زمینی حذف شده اهیت کریدور شمال – جنوب با محوریت روسیه بیش از پیش شده است. ایران و چهار کشور دیگر یعنی روسیه، قزاقستان، ترکمنستان و هند بر سر پیش‌نویس سند توسعه کریدور کشتیرانی «شمال-جنوب» توافق کردند. این توافق می‌تواند آغازگاه مهمی برای توسعه هر چه بیشتر این کریدور باشد. از زمان حمله روسیه به اوکراین و وضع تحریم‌های سنگین علیه روسیه، این کشور در راستای توسعه بازارهای خود به آسیا عزم خود را برای توسعه این کریدور بیش از پیش جزم کرد. برای روسیه اهمیت داشت که در سهل‌ترین و کم‌هزینه‌ترین راه ممکن بتواند تبادلات تجاری خود را با هند افزایش دهد چرا که هند بازار مصرف بسیار گسترده‌ای دارد و می‌تواند جایگزین مناسبی برای بازار از دست رفته اروپا باشد. کریدور شمال- جنوب به عنوان یک پل ارتباطی مهم بین کشورهای اروپایی، اسکاندیناوی و روسیه با مناطق خلیج فارس، اقیانوس هند و جنوب شرقی آسیا شناخته می‌شود. دولت قزاقستان گزارش داد که توسعه این کریدور تا سال ۲۰۲۷ ظرفیت تولید این کریدور را به ۱۰ میلیون تن در سال افزایش می‌دهد. سندی که پیش‌نویس آن به همراه ایران امضا شده شامل بهبود زیرساخت‌ها و امکانات در مسیر، رفع موانع اداری و ایجاد شرایط مطلوب برای شرکت‌های حمل‌ونقل است. کریدور کشتیرانی شمال-جنوب مسیری چندوجهی (ریلی، جاده‌ای و دریایی) از سن‌پترزبورگ به بندر بمبئی هند به طول ۷.۲ هزار کیلومتر است که از ایران می‌گذرد. این کریدور یک مسیر جایگزین برای مسیر ناوبری دریایی در نظر گرفته می‌شود که اروپا، کشورهای خلیج فارس و اقیانوس هند را از طریق کانال سوئز به هم متصل می‌کند و شامل سه مسیر ترانزیتی بین المللی شمال به جنوب از طریق دریای خزر با استفاده از راه‌آهن و بنادر و دو راه زمینی غربی و شرقی است.
مزایای اقتصادی کریدور شمال – جنوب
هند برای دسترسی به بازار روسیه و همچنین اسکاندیناوی می‌تواند بهره‌برداری زیادی از این کریدور بکند چرا که اکنون برای دسترسی به بازارهای یاد شده می‌بایست از طریق کانال سوئز حمل و نقل خود را انجام دهد که این مسیر حدود دو برابر کریدور شمال جنوب است.
بنابراین کاهش زمان حمل و نقل برای هند یکی از مهمترین مزیت‌های تکمیل این کریدور است. از طرف دیگر با جاه‌طلبی چین در پروژه یک کمربند و یک جاده، هند تمایل دارد که جاه‌طلبی خود را برای ریبدن به بازار اروپا افزایش دهد و اکنون دو کریدور را روبروی خود می‌بیند که می‌تواند آنها را توسعه دهد. یکی کریدور شمال – جنوب و دیگری کریدور اقتصادی هند – خاورمیانه – اروپا با محوریت آمریکا و اروپاست که اخیرا مورد توجه بسیاری از کارشناسان قرار گرفته است. ماه می گذشته بود که مسکو و تهران برای احداث ۱۶۲ کیلومتر راه‌آهن بین بندر آستارا و شهر رشت امضا کردند که این خط ریلی در راستای تکمیل پروژه حمل و نقل استراتژیک شمال-جنوب محسوب می‌شود.
تکمیل و توسعه کریدور شمال-جنوب نه تنها به تجارت منطقه‌ای کشورهای عضو کمک خواهد کرد، بلکه می-تواند به افزایش حجم روابط تجاری دوجانبه این کشورها نیز کمک کند. در واقع این کریدور به افزایش حجم روابط تجاری ایران و روسیه نیز کمک خواهد کرد. تجارت متقابل ایران و روسیه در سال گذشته نزدیک 5 میلیارد دلار بوده و پیش‌بینی می‌شود با توافق‌های جدید در سال جدید حداقل 20 درصد افزایش داشته باشد.
تقویت تجارت دوجانبه از طریق کریدور شمال - جنوب می تواند به تقویت اتحادیه اوراسیا نیز منجر شود. از سال 2019، توافق موقت منطقه آزاد تجاری بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا با محوریت روسیه حاصل شده است. قرار بود این قرارداد سال گذشته منقضی شود، اما این توافق تا سال 2025 و تا زمان اجرایی شدن توافق جدید در مورد رژیم تجارت آزاد دائمی تمدید شد. مذاکرات در چارچوب افزایش ظرفیت این توافق جریان دارد و توافقات در چارچوب کریدور شمال - جنوب با ابتکارهای جدید در چارچوب اتحادیه اوراسیا نیز قابل ترکیب است. مزایای اقتصادی کریدور حمل و نقل شمال - جنوب اساسا مختص هند نیست بلکه اهمیت اقتصادی یک کریدور حمل و نقل، مهم‌تر از همه در تسهیل ترانزیت و افزایش دسترسی به بازارها نهفته است. نخست، این کریدور دسترسی مستقیم بیشتری را به هند در آسیای مرکزی و روسیه می‌دهد و در عین حال به ایران و آذربایجان امکان تبدیل شدن به هاب ترانزیتی منطقه‌ای را می‌دهد. عامل دوم ایجاد زنجیره‌های تامین منطقه‌ای یا یک شبکه تولیدکننده و مصرف کننده در سراسر اوراسیاست که به دنبال معکوس کردن مدل سنتی شرق به عنوان تولیدکننده و غرب به عنوان مصرف کننده است چون براساس برآوردها تا سال ۲۰۳۰، ۶۶ درصد از طبقه متوسط جهان در این حوزه حضور دارند که انتظار می‌رود از قدرت خرید قابل‌توجهی برخوردار باشند. سومین مزیت اقتصادی این کریدور، شامل مسافت‌های کوتاه‌تر و تحویل سریع‌تر بار بوده که به معنای کاهش سرمایه و هزینه‌های کلی است، برای مثال قطار یوکسینو به طور متوسط تنها ۱۴ روز از حرکت تا رسیدن به مقصد طول می‌کشد، یعنی یک سوم زمان لازم برای حمل و نقل کالا تا رسیدن از مسیر دریا و یک پنجم هزینه ارسال کالا از طریق هوایی. بنابراین آنچه که بر اساس داده‌های فوق اهمیت دارد این است مسیر جدیدتر ۴۰ درصد کوتاه‌تر و ۳۰ درصد ارزان‌تر از مسیر سنتی است که از طریق کانال سوئز می‌گذرد. همچنین داده‌ها نشان می‌دهند که از بمبئی به اروپا و روسیه در این کریدور نیمی از زمان در طول مسیر دریایی طول می‌کشد و به ازای هر ۱۵ تن محموله، ۲۵۰۰ دلار صرفه‌جویی می‌شود. در این میان، ارتباط بین ایران و ترکیه به این معنی است که فاصله بین استانبول و دهلی نیز با استفاده از مسیر داخلی تقریبا دو هفته کاهش می‌یابد. ترکیه قبلاً پیشنهاد داده بود که دبیرخانه اطلاعات مربوط به اتصال سازمان همکاری دریای سیاه را ارائه دهد تا روابط تجاری تعمیق یابد. همچنین با توجه به هزینه‌های ارزان‌تر حمل و نقل، افزایش رقابت‌پذیری عامل دیگری است که بر اهمیت کریدور شمال -جنوب تاکید دارد. از همین روی، انتظار می‌رود کریدور شمال – جنوب رقابت‌پذیری تجاری کشورهای عضو کریدور را تقویت کند یعنی نه تنها برای هند بلکه سایر اعضای این کریدور امکان افزایش تولید و کاهش هزینه‌ها وجود دارد. اما در این بین نکته اساسی این است که ایران می‌بایست برخی سرمایه‌گذاری زیرساختی را به انجام برساند تا بتواند از مزایای مهم این کریدور بهره‌برداری کند و ساخت پروژه رشت – آستارا البته با سرمایه روسیه می‌تواند گامی روبه جلو در مسیر این کریدور باشد. کسری بودجه، تحریم‌ها و سخت بودن سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی با توجه به کمبود منابه وابستگی توسعه کریدور در ایران را به سرمایه‌گذاری خارجی بیشتر و بیشتر می‌کند و باید دید که ایران برای بهره‌گیری از مزایای اقتصادی این کریدور از چه روش‌ها و راهکارهای اقتصادی استفاده خواهد کرد.
