گروه راه و مسکن: ایران یک موقعیت منحصر به فرد را از لحاظ ژئوپلیتیکی دارد زیرا در چهارراه دنیا واقع شده است و مسیر اصلی تجارت زمینی از مشرق به مغرب زمین است. موقعیت مناسب ریلی و جاده‌ای و دسترسی ایران به سواحل طولانی در خلیج فارس، دریای مکران «عمان» و سواحل دریای «خزر» در سالهای اخیر بسیار مورد توجه تولیدکنندگان بزرگ اقتصادی جهان بوده‌است. از سوی دیگر یکی از مسیرهای سهل الوصول تجارت بین جنوب و جنوب شرق آسیا به روسیه و اروپاست که از این مزیت ذاتی، تاکنون استفاده بهینه نشده است. این در حالی است که موافقتنامه این کریدور نخستین بار درشهریور ماه سال ۱۳۷۹ و در زمان دولت اصلاحات به امضا رسید، اما همچنان به دلیل سوء مدیریت موجود طی سال های گذشته منجر به عدم راه اندازی این کریدور شده است.
موقعیت استراتژیک کریدور شمال - جنوب
به زعم کارشناسان تکمیل خط آهن جنوب به شمال یک فرصت ویژه برای تجارت بین المللی در حاشیه خلیج فارس، جنوب و جنوب شرق آسیاست زیرا کالاهای صادراتی خود را ۳۰ درصد ارزان تر و طی زمانی بسیار کمتر (۴۰ درصد) می توانند به کشورهایی چون باکو ، گرجستان ، ارمنستان ، روسیه ، ترکیه و در آینده شرق اروپا صادر نمایند و بالعکس آن کشورها نیز از مسیر جمهوری اسلامی به کشورهای ذکر شده تجارت خود را انجام خواهند داد. در واقع مسیر ۱۶ هزار کیلومتری دریایی جنوب آسیا به روسیه و شمال اروپا که از تنگه باب المندب ، کانال سوئز ، تنگه جبل الطارق ، تنگه دوور (Dover) ، تنگه اسکاژراک می گذشت و به دریای بالتیک و خلیج فنلاند و سن پترزبورگ روسیه می رسید، با یک مسیر کوتاه ۷ هزار کیلومتری که قسمت عمده آن خط آهن است، جایگزین می‌شود.
دستاورد تکمیل کریدور شمال-جنوب
نقش جمهوری اسلامی در این میان به عنوان مسیر اصلی ترانزیت بسیار مهم است و بر اساس نظریات کارکردگرایانه، کشورهای دنیا خواهان ثبات و امنیت و این کشور خواهند شد زیرا تجارت ارزان و پر سرعت آنها منوط به بقای یک حاکمیت با ثبات بر ایران خواهند بود. صاحب‌نظران این حوزه براین باورند با تکمیل کریدور شمال-جنوب ، تا سالانه ۲۵ میلیون تن کالا در سال از طریق ایران جابجا شود و جمهوری اسلامی حداقل ۵ میلیارد دلار از این طریق حق ترانزیت کسب کند و به یک درآمد پایدار آنهم در شرایط تحریمی دست یابد. به زعم کارشنان، کریدور شمال-جنوب برای ایران علاوه بر آثار پایدار اقتصادی و درآمدزایی ، از لحاظ سیاسی، امنیتی و ژئوپلیتیکی نیز تاثیرات چشمگیری خواهد داشت و جغرافیای ایران را برای کشورهای دنیا ارزشمندتر از گذشته می کند و در عرصه بین الملل نیز این کشور را از انزوا خارج کرده و اثرات تحریمی غرب را خنثی کند. سوال مهمی که در خصوص کریدور شمال-جنوب باید پرسید اینست که چرا در سالهای گذشته به خصوص در دوره قبل از تحریم ها و عدم محدودیت جدی در منابع مالی کشور، تکمیل این مسیر مورد توجه نبود؟
غفلت 20 ساله در تکمیل کریدور شمال-جنوب
در همین زمینه «مسعوددانشمند» عضو اتاق بازرگانی ایران در گفت‌وگو با خبرنگار روزنامه «تجارت» گفت:« طی سالهای اخیر ایران از تکمیل کریدور شمال-جنوب به عنوان قدیمی‌ترین کریدور موجود و ثبت شده در سازمان ملل غافل مانده است. مسیر این کریدور از جنوب ایران یعنی دریای خزر تا روسیه و شمال اروپا است به طوری که در طراحی این کریدور نشان می‌دهد تا کلیه کالاهای تجاری از مبادی خلیج فارس، شرق آفریقا و غرب اقیانوس هند در بندر بوشهر، بندر عباس، بندر امیراباد و انزلی و تا روسیه و اروپای شمالی (سوئد، فنلاند، دانمارک، المان، لهستان و انگلیس) را پوشش می‌دهد.» دانشمند افزود:« با وجود فرصت‌های تجاری از تکمیل این راه‌گذر بین‌المللی، متاسفانه تا به امروز هیچ کاری برای آن صورت نگرفته و مسئولان بیشتر از 20 سال است که از تکمیل کریدور شمال-جنوب غافل بودند.»
کریدور شمال-جنوب مسیر سریع و ارزان‌تری برای تجار است
این فعال اتاق بازرگانی تاکید کرد: « با تکمیل راه‌گذر بین‌المللی شمال-جنوب به کمک روس‌ها قطعا ایران دیگر نیازی به حضور در جاده ابریشم ندارند و به راحتی با این مسیر به اروپا متصل خواهد شد.»
این فعال تجاری تصریح کرد: «به عنوان نمونه یک تاجر هندی برای انتقال کالای خود به اروپا و به فرض کشور سوئد چند مسیر دارد؛ ابتدا می‌تواند از اقیانوس هند و باب المندب، کانال سوئز و مدیترانه حرکت و از جبل اطارق خارج و از اسپانیا و فرانسه دور بزند و به شمال اروپا و سوئد برسد.
یک مسیر دیگر هم دارد که از هند و بندرعباس و انزلی و استاراخان به سوئد برسد در واقع مسیر دوم یعنی کریدور شمال-جنوب مسیر کوتاه، سریع و ارزان‌تری برای تاجران است.» دانشمند افزود:« متاسفانه ایران هنوز این مسیر بین المللی کوتاه، سریع و ارزان‌تر را برای تاجران دنیا آماده نکرده است و تاجران جهانی به دلیل نامعلوم بودن و عدم امنیت این گذرگاه به ناچار از مسیر سنتی و دورتر خود استفاده می‌کنند و حتی ریسک وجود دزدان دریایی را هم می‌پذیرند.»
لزوم تقویت مسیر دریایی کریدور شمال-جنوب
به گفته این عضو اتاق بازرگانی ایران نکته درد آور در عدم تکمیل کریدور شمال-جنوب این است که حتی دبی هم برای تجارت خود با کشورهای آذربایجان و گرجستان، به دلیل غیر مطمئن بودن از مسیر ایران استفاده نمی‌کند و بار کشتی خود را از کانال سوئز به دریای سیاه و باتومی
می‌رساند. او تاکید کرد:« ایران به جای اینکه به دنبال خط فرعی از جاده ابریشم چینی ها باشد می‌تواند با تکمیل راه‌گذر بین‌المللی شمال- جنوب به مسیر های اروپایی متصل شود.» دانشمند با بیان اینکه تنها با تکمیل راه اهن رشت – آستارا ، کریدور شمال جنوب تکمیل نخواهد شد، گفت: « ظرفیت خط آهن برای تجارت بین المللی محدود است بنابراین ایران باید مسیر دریایی کریدور شمال-جنوب را تقویت و توسعه دهد.» او تصریح کرد:« ایران و روسیه باید به کمک هم با ایجاد ترمینال‌های دریایی، توسعه یخچال‌ها و کانتینرهای دریایی به دنبال راهکار منظم و وسیع برای استفاده از کریدور شمال و جنوب باشند.»
