گروه صنعت و تجارت: درحالی‌که دولت طی سال‌های اخیر با تخصیص ارز دولتی و قیمت‌گذاری دستوری سعی کرده از مصرف‌کنندگان تایر حمایت کند، اما آمارها نشان می‌دهد طی 18 ماه اخیر قیمت‌ها در بازار تایر به‌طور میانگین افزایش 155 درصدی و در برخی از انواع تایر این میزان بیش از 200 درصد بوده است. مساله فقط افزایش عجیب‌وغریب قیمت‌ها نیست، مساله ماه‌های اخیر کمبود تایر در بازار، عدم دسترسی مردم به لاستیک دولتی و آشفتگی عجیب‌وغریبی است که علاوه‌بر مردم، تولید را نیز هدف قرار داده است. آمارهای شش شرکت بورسی تولیدکننده تایر نشان می‌دهد تولید تایر در این شرکت‌ها به‌طور میانگین 14 درصد و در برخی شرکت‌ها و برخی برندهای تایر این مقدار تا حول و حوش 30 درصد نیز کاهش داشته است. تولیدکنندگان عامل اصلی را عدم تخصیص به‌موقع ارز به واردات مواد اولیه می‌دانند، اما کارشناسان اقتصادی نقش اصلی را در سیاستگذاری دولت یعنی تخصیص منابع ارزی دولتی برای واردات مواد اولیه تایر، قیمت‌گذاری دستوری و سیستم توزیع رانت‌زای دولتی می‌دانند. چندی پیش مصطفی تنها سخنگوی انجمن تایر در گفتگو با «تجارت» مهمترین عامل کمبود تایر در بازار را سیاست‌های ارزی بانک مرکزی اعلام کرد و گفت تولیدکنندگان به دلیل نبود ارز و به تبع آن مواد اولیه در تولید خود احتیاط به خرج می‌دهند. براساس اظهارت صفدری، مدیرکل دفتر صنایع شیمیایی و پلیمری وزارت صمت، تولید تایر در کشور طی پنج ماهه نخست امسال به کمتر از ۸ میلیون حلقه رسیده که نسبت به تولید ۹ میلیون و ۱۰۰ هزار حلقه لاستیک در پنج ماهه نخست سال 1401، کاهش 14 درصدی داشته است. سخنگوی انجمن صنفی صنعت تایر، در این‌باره می‌گوید: «صنعت تایر در سه ماهه ابتدایی سال جاری، هر ماه نسبت به ماه پیش از آن، روند افزایش تولید داشته است اما از ماه تیر روند تولید، کاهشی شده است که علت این موضوع عدم تأمین به‌موقع ارز توسط بانک مرکزی بوده است.» اما بررسی آمار تولید 6 شرکت بورسی تولیدکننده تایر نیز بسیار قابل تامل است. براساس آنچه در ادامه می‌آید، در این شرکت‌ها میزان تولید نوسان قابل‌توجهی داشته و در برخی شرکت‌ها کاهش تولید بسیار چشمگیر بوده است.». آمار شرکت‌های تولید تایر نشان می‌دهد که به عنوان مثال میزان مجموع تولید گروه بارز که سهم 47 درصدی از کل بازار را دارد در پنج ماهه اول سال با کاهش 7.5 درصدی تولید روبرو شده است و کویر تایر دومین گروه بزرگ تولیدکننده تایر در کشور در بین 6 شرکت بورسی است که طبق آمارها سهم این گروه از تولید تایر در کشور به‌طور میانگین بین 12 تا 15 درصد است. در گروه کویر تایر میزان تولید (عرضه‌شده به داخل کشور) طی 5 ماهه امسال 13 هزار و 177 تن بوده که نسبت به تولید 13 هزار و 883 تنی مدت مشابه سال گذشته، تولید این گروه کاهش 5 درصدی را تجربه کرده است. در این گروه فروش 5 ماهه نخست کاهش 2 درصدی نسبت به مدت مشابه داشته است. برخی کارشناسان اقتصادی می‌گویند گرچه قیمت‌گذاری دستوری از علل اصلی آشفتگی بازار تایر است، اما انحصار بازار داخلی در دست نهادهای عمومی زیرنظر دولت و برخی نهادهای عمومی نیز در این آشفتگی نقش دارد. به اعتقاد این کارشناسان به همان میزان که قیمت‌گذاری دستوری، تخصیص ارز دولتی برای واردات و ممنوعیت واردات به بهانه تنگنای ارزی به این صنعت ضربه زده، انحصار تولید در دست برخی نهادهای عمومی نیز ضربه مضاعف دیگری بر پیکر تولید تایر بوده است.
کاهش سود بازرگانی و رشد واردات
در پایان مهر ماه سال جاری هیات وزیران در جلسه‌ای به پیشنهاد وزارت صنعت، معدن و تجارت و به استناد اصل ۱۳۸ قانون اساسی جمهوری اسلامی تصویب کرد که سود بازرگانی انواع لاستیک خودروی سواری تا پایان سال ۱۴۰۲ به شش درصد کاهش پیدا کند. به عبارت دقیق‌تر، بر اساس این مصوبه سود بازرگانی انواع لاستیک خودروی سواری صرفاً تا پایان سال ۱۴۰۲، به میزان شش درصد (۶%) تعیین می‌شود. بر این اساس تا پایان امسال، ماخذ اخذ سود بازرگانی واردات لاستیک سواری به کشور شش درصد خواهد بود. این مصوبه توسط معاون اول رئیس جمهوری در تاریخ ۲۹ مهر ماه سال جاری به وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت امور اقتصادی و دارایی و سازمان برنامه و بودجه کشور ابلاغ شده است. پیش از این، میزان تعرفه حقوق ورودی این کالاها شامل حقوق گمرکی معادل چهار درصدِ ارزش گمرکی کالا به علاوه سود بازرگانی ۲۸ درصدی بوده است که با کاهش سود بازرگانی به شش درصد، تعرفه ورودی این کالاها با کاهش ۲۲ درصدی همراه خواهد بود. پیش از این، سخنگوی دولت از اقدامات حمایتی دولت برای افزایش میزان تولید داخلی این محصول و کاهش هزینه تایرهای وارداتی خودروهای سواری به منظور رفع نیاز کشور خبر داده بود. به دنبال ابلاغ این مصوبه، وزارت امور اقتصادی و دارایی بخشنامه تصویب‌نامه تعیین سود بازرگانی لاستیک خودروی سواری را به گمرک جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۴ آبان ماه ابلاغ کرد. محمد رضوانی‌فر رئیس کل گمرک ایران با بیان اینکه پس از کاهش سود بازرگانی لاستیک به شش درصد، ۱۴ هزار حلقه لاستیک سواری به وزن ۹۰۷ تن در مدت زمان کوتاهی از تاریخ ابلاغ مصوبه مذکور، از گمرکات ترخیص و وارد کشور شده است. این معاون وزیر اقتصاد افزود: پس از کاهش سود بازرگانی لاستیک سواری بر اساس مصوبه هیات وزیران، مراتب به تمامی گمرکات ابلاغ و مقرر شده که ترخیص این کالا، بنا بر سود بازرگانی جدید انجام شود. بدین ترتیب به نظر می‌رسد با اقدامات حمایتی که سخنگوی دولت وعده آن را داده بود و این کاهش تعرفه که منجر به تزریق این تعداد تایر به بازار داخل شده است و با تداوم روند واردات و ترخیص‌ها، مشکلاتی که اخیرا بازار تایر خودروها با آن مواجه بوده و به سبب کمبود عرضه لاستیک خودرو، حضور دلالان این حوزه و افزایش قیمت این کالا در بازار پررنگ‌تر شده بود، مرتفع شود و بازار به تعادل برسد. اما هنوز یک مشکل دیگر وجود دارد.
نرخ مواداولیه که وارداتی؛ آخرین گره‌گاه تولید
کارشناسان و مقامات صنفی عقیده دارند که کاهش سود بازرگانی واردات به تنهایی کمکی به صنعت تایر نخواهد کرد و اقدام مهم دیگری از جانب دولت لازم است. در این رابطه، جمال میرزایی رئیس انجمن صنفی صنعت تایر ایران تاکید کرد: کاهش تعرفه واردات تایر به‌تنهایی مشکلی از صنعت تایر حل نخواهد کرد؛ چرا که نرخ مواداولیه که وارداتی است و از خارج تامین می‌شود، بالاتر از نرخ‌های جهانی است. انتظار ما این است که اگر تصمیم به کاهش تعرفه واردات تایر گرفته شده است، برای مواداولیه هم بایستی اتفاق بیفتد. وی تصریح کرد: تعرفه مواداولیه صفر شود یا حداقل درصد قابل توجهی کاهش پیدا کند. اکثر مواد اولیه‌ای که برای تولید تایر در داخل تامین می‌شود، تعرفه بالایی دارد و همانطور که اشاره شد، قیمت آن‌ها در کشور بسیار بالاتر از نرخ‌های جهانی تمام می‌شود. حال باید دید که آیا چانه‌زنی تولیدکنندگان تایر برای کاهش نرخ تعرفه واردات مواد اولیه به جایی خواهد رسید یا نه. احتمال بسیار کمی دارد که دولت به این موضوعه تن بدهد چرا که در نهایت منجر به کسری درآمدهای دولت از این ناحیه خواهد شد.
