سایه پاول بر نابسامانی عراق

محمد انیسی طهرانی
کارشناس سیاست بین‌الملل

سوابق شغلی که در اصطلاح امروز «رزومه کاری» نامگذاری شده در ارتقای موقعیت افراد مهمترین تاثیر را بر جای می گذارد اما از جنبه اخلاقی و وجدان بشری شاید بعنوان «لکه ای تاریک» تا پایان عمر، کارنامه فرد را آلوده کند. «کالین پاول»، ژنرال چهار ستاره ارتش آمریکا هم از این قاعده عمومی مستثنی نبود. وی در سن 84 سالگی بر اثر عوارض ناشی از ویروس کووید 19 درگذشت. «پاول» اولین مشاور امنیت ملی سیاه پوست ایالات متحده بین سال های 1989 – 1987 میلادی، به عبارتی دو سال آخر ریاست جمهوری «رونالد ریگان» و رئیس ستاد مشترک ارتش (1993 – 1989) در دولت «جرج اچ. دابلیو بوش»، چهل و یکمین رئیس جمهور ایالت متحده، بود. به نظر می رسد افکار عمومی به علت مرگ وی علاقه ای ندارد، بجای آن تصویر مشهوری که در آن «کالین پاول» با شیشه ای کوچک حاوی پودر سفید در دست که بعدا مشخص شد «پودر لباسشویی» است، دور جدیدی از بحث های داغ را در سراسر جهان برانگیخته است.
در سال 2003، این ژنرال ایالات متحده که سمت وزیر خارجه «جرج دابلیو بوش» (بوش پسر، چهل و سومین رئیس جمهور 2009 - 2001) را در اختیار داشت در جلسه ای در شورای امنیت سازمان ملل آن پودر سفید را بعنوان نسخه آمریکایی از شواهدی که نشان می داد عراق دارای سلاح های کشتار جمعی است، به حاضران ارائه داد، موردی که در آینده‌ای نه چندان دور کذب بودن آن مشخص شد. حتی در ایالات متحده هم این ارائه، بحث برانگیز شد. بعد از جنگ سرد، دولتمردان «واشنگتن» از آنچنان اعتماد به نفسی برخوردار شده بودند که حلقه طراح استراتژیک آنها معتقد بود، کشور هر اقدامی که تمایل دارد می تواند به سرانجام برساند. حتی بدون سخنرانی «پاول» در سازمان ملل، همانطور که «جورج دابلیو بوش» رئیس جمهور، تصمیم گرفته بود، ایالات متحده بهانه دیگری برای حمله به عراق را در دستور کار قرار می داد. «پاول»، که به عنوان یک سرباز حرفه ای مادام العمر خدمت کرد، بسیار مطیع مافوق خود بود. سخنرانی وی در شورای امنیت فقط برای اجرای راهبرد بزرگ رئیس جمهور وقت بود، با این حال، شکی نیست که این سخنان ژنرال چهار ستاره ارتش بر شهرت او تاثیر بسیاری بر جای گذاشت. عراقی‌ها هنوز او را به دلیل نقش اش در جنگ عراق سرزنش می کنند. خبرگزاری آسوشیتدپرس در گزارشی اعلام کرد که مرگ «کالین پاول» احساس خشم نسبت به وی را کاهش داد، یکی از چندین مقام دولت بوش که باید در قبال جنگ عراق و پیامد دهه ها کشتار، هرج و مرج و خشونت در این کشور پاسخگو باشد. بنابر گزارش «ان بی سی نیوز» این ژنرال ارتش، توجیه و اجرای طرح حمله را بعنوان «لکه» ای در کارنامه خود توصیف و هم آن زمان و اکنون، اقدامی «دردناک» نامیده بود. همچنین «کالین پاول» در زندگی نامه خود تحت عنوان «سفر آمریکایی من» نوشته است: "این رویداد (حمله 2003 ایالات متحده به عراق) یک پاراگراف برجسته را در آگهی ترحیم من به ارمغان خواهد آورد". خبرگزاری فرانسه در گزارشی هنگام انتشار خبر مرگ وی نوشت: برای «پاول» بسیار سخت بود که سخنرانی بدنام خود را در فوریه 2003 در شورای امنیت سازمان ملل درباره وجود سلاح های کشتار جمعی در عراق را توجیه کند. لشکر‌کشی آمریکا به عراق ضربه بزرگی به اعتبار بین المللی این کشور وارد و چنین تاثیری تا به امروز ادامه داشته است. در رابطه با انگیزه انتشار شواهد دروغ توسط «واشنگتن»، «لو شیانگ» محقق آکادمی علوم اجتماعی چین، به پایگاه خبری گلوبال تایمز می گوید: "درگیر کردن در «تبلیغات سیاه» ترفندهای قدیمی ایالات متحده برای دستیابی به دستاوردهای ژئوپلیتیکی بوده است. به منظور جلب حمایت متحدان و حمله به رقبا یا دشمنان خود، آمریکا همیشه سعی کرده است با انتشار اخبار جعلی، آنها را سردرگم و با دروغ پردازی آنها را مهار کند". «لو شیانگ» همچنین افزود: ایالات متحده آگاه است که عواقب جنگ علیه هر کشوری شدید و هزینه آن بسیار بالا خواهد بود. اکنون «واشنگتن» تمایل دارد با رقبای خود از مسیرهای اقتصادی و سیاسی برخورد کند". نقش ژنرال «کالین پاول» انحصارا در جنگ 2003 عراق محدود نشده است، در ماه آگوست 1990 ارتش بعثی صدام به کشور همسایه خود، کویت حمله کرد و در نتیجه به اشغال نظامی هفت ماه این کشور منجر شد. عملیات «طوفان صحرا»، حمله آمریکا و متحدانش به عراق جهت خارج کردن نیروهای نظامی از کویت طراحی و اجرا شد. «پاول» همانطور که پیش تر اشاره شد به عنوان رئیس ستاد مشترک ارتش ایالات متحده در زمان ریاست جمهوری «بوش پدر» در سال 1991 بر عملیات «طوفان صحرا» نظارت داشت، تهاجم نظامی که «رابرت جنسن»، استاد سابق روزنامه‌نگاری دانشگاه تگزاس از آن بعنوان «قتل عام که ما آن را جنگ خلیج فارس می‌نامیم، یاد می‌کند». «رابرت جنسن» با نگارش مقاله ای در «لس آنجلس تایمز» در ماه می 2000 عنوان داشت: این عملیات یکی از متمرکزترین حملات به کل جامعه یک کشور در دوره جنگ های مدرن محسوب شده که ویژگی آن شامل بمباران غیر نظامیان با دو خصوصیت متضاد «هدفمند» و «اتفاقی» می باشد. در هر دو مورد، مصداق جنایت جنگی براساس کنوانسیون ژنو است. آنچه شایان توجه است جریان رسانه های اصلی در ایالات متحده تصویری کمی متفاوت از «کالین پاول» ارائه کرده اند که به ذکر دو نمونه در این مقال بسنده می شود. «سی ان ان» با افتخار سخنان او را در جلسه تایید سنا برای کسب جایگاه وزیر امور خارجه در سال 2001 را نقل کرد که «پاول» خطاب به افکار عمومی جهان گفته است: "از مدل کشورداری ما پیروی کنید، من سیاه پوست و فرزند مهاجر از جامائیکا هستم، اکنون برای تایید صلاحیت توسط سنا در این مکان حضور دارم." «نیویورک تایمز» که رسانه ای نزدیک به حزب دموکرات می‌باشد با انتشار مقاله ای ضمن تعریف از «پاول» و ابراز تاسف از کناره گیری وی در رقابت های انتخابات ریاست جمهوری از حزب جمهوریخواه در سال 1996، آرزو داشت حضور او که شخصیت کاریزماتیک «ژنرال آیزنهاور» را تداعی می کرد با توجه به اقبال عمومی، «بیل کلینتون» دموکرات را برای پیروزی در دور دوم ریاست جمهوری ناکام و متعاقبا از پیامدهای آشکار شدن افتضاح اخلاقی روابط کلینتون – مونیکا لوینسکی، کارآموز کاخ سفید، و ایجاد هزینه های بسیار برای کشور پیش‌گیری می کرد. اما آنچه مسلم است «کالین پاول» سعی می کرد چهره یک جمهوریخواه معتدل را از خود به نمایش بگذارد، وی به مانند بسیاری از هم حزبی ها، منتقد «دونالد ترامپ» چهل و پنجمین رئیس جمهور ایالات متحده بود به نحوی که در برنامه‌ی شبکه سی ان ان، «ترامپ» را بعنوان فردی که درباره همه چیز دروغ می گوید، مورد نوازش قرار داد. موردی که مخالفان «کالین پاول» وی را مصداق شایسته عنوان «دروغ‌گویی» می دانند.