گروه اقتصادی – کورش شرفشاهی: ارز دولتی و نقش آن در مولفه های اقتصادی ایران بر هیچ کس پوشیده نیست. سالهاست که در اقتصاد ایران ارز چند نرخی مبنای تنظیم دخل و خرج کشور شده و یک نوع وابستگی شدید بین تورم و نرخ ارز در کشور وجود دارد، به طوری که به صورت سنتی هرگاه نرخ پایه ارز در بودجه تغییر می کند، تمام نگاه ها به سمت رشد تورم و افزایش سطح عمومی قیمت‌ها معطوف می‌شود. سالها صاحبنظران اقتصادی بر این باور هستند که چالش ارز چند نرخی اقتصاد ایران را درمانده کرده و بر همین مبنا چند سالی است زمزمه تک نرخی شدن ارز ورد زبان برخی دولتمردان و به عنوان راه حل اساسی برای برون رفت از چالش های اقتصادی مطرح شده، در حالی که همه ماجرا این نیست. در شرایطی که کشور از نظر اقتصادی دوران رکود را سپری می‌کند، مردم زیر فشار تورم افسار گسیخته رنج می کشند و قیمت ها لحظه ای افزایش می یابد، بی تردید خبر حذف ارز ترجیحی در اقتصاد می‌تواند تبعات جبران ناپذیری در زندگی آحاد مردم بر جای بگذارد. لذا اگرچه این راهبرد درستی است، اما اجرای آن مشروط به مولفه ها و پیش شرطهایی است که در صورت عدم رعایت و لحاظ آنها، باید منتظر سونامی گرانی و تورم نجومی باشیم. روزنامه تجارت در این شماره به بررسی دیدگاه صاحب نظران در مورد پیشرشرط‌های حذف ارز ترجیحی و اما و اگرهای آن پرداخته است.
شرایط عادی نیست
در این رابطه استاد اقتصاد دانشگاه چمران با تاکید بر اینکه فرض آنهایی که صحبت از حذف ارز 4200 می‌کنند، این است که در شرایط عادی و رونق اقتصادی قرار داریم گفت: در نتیجه بر مکانیزم بازار آزاد، آزادسازی قیمت‌ها و حذف یارانه‌های متعدد اصرار دارند. سید مرتضی افقه با ابراز تاسف از اینکه تعدادی از نمایندگان مجلس و مسئولان دولتی نیز از این استدلال‌های ضعیف پیروی می‌کنند گفت: کاملا مشخص است که یکی از دلایل اصلی اصرار بر حذف ارز 4200 تومانی خلا ناشی از کسری بودجه و عدم وجود درآمدهای نفتی است. بالاخره این امکان وجود ندارد که تا ابد در شرایط تحریمی قرار داشته باشیم و باید درآمدهای نفتی را بازگردانیم اما باید از این شرایط درس گرفته باشیم.
حذف ارز برای کسری بودجه
استاد اقتصاد دانشگاه چمران با تاکید بر اینکه کسری بودجه یکی از دلایل تمایل دولت و مجلس برای حذف ارز 4200 تومانی است گفت: سوال اینجا است که دولت برای سال آینده می‌خواهد چگونه کسری بودجه خود را کنترل کند؟ در سال آینده به دلیل حذف ارز 4200 تومانی تورم اضافه خواهد شد و در نتیجه هزینه‌های دولت بالا خواهد رفت. وی گفت: در ادامه این روند دولت باز هم با کسری مواجه خواهد شد و دیگر مابه‌التفاوت ارزی نیز وجود ندارد که دولت بخواهد با آن کسری خود را جبران کند. در نتیجه راه این است که در کوتاه مدت تحریم‌ها را برداریم و در میان مدت به سمت کاهش موانع کسب و کار حرکت کنیم تا سرمایه‌گذاری در بخش مولد سودآور و گرایش به سمت بخش غیرمولد اقتصاد کاهش یابد.
افزایش قیمت ارز باعث گرانی
افقه با تاکید بر اینکه امسال دولت می‌تواند برای جبران کسری بودجه از حذف ارز 4200 تومانی استفاده کند اما برای سال آینده چه خواهد کرد؟ گفت: درآمدهای نفتی افزایش چشم‌گیری نداشته ضمن اینکه افزایش قیمت ارز نیز بسیاری از کالاها و خدمات را گران می‌کند و تورم را بالا می‌برد که در نهایت منجر به بالا رفتن هزینه‌های دولت و کسری بودجه خواهد شد. از آنجایی که دولت دیگر ابزار حذف ارز 4200 را ندارد مجددا به برداشت از منابع بانک مرکزی روی خواهد آورد.در سه سال گذشته نیز از بقیه ظرفیت‌های جبران کسری بودجه از جمله فروش اوراق و استقراض از بانک مرکزی استفاده شده است و حذف ارز 4200 آخرین راهکار دولت است و اگر این کار را انجام دهد سال آینده به مشکل خواهد خورد.
ارز ترجیحی شاه کلید بودجه
اما اعتراض به حذف ارز در صحن مجلس شورای اسلامی ادامه دارد به نوعی که نماینده صومعه‌سرا در نطق میان دستور با بیان اینکه برخی از دستگاه‌ها در ارتباط با ارز ترجیحی پیگیری‌هایی دارند و به دنبال جبران ما به التفاوت خودشان هستند گفت: شاه کلید بودجه سال ۱۴۰۱ ارز ترجیحی است. هنر دولت باید این باشد که جلوی رانت خواران را گرفته و دست اضافه خواهان را قطع کنند نه اینکه صورت مسئله را در شرایط فعلی کشور حذف کند، حذف ارز ترجیحی به ضرر دولت است. سید کاظم دلخوش گفت: برای وزارت بهداشت ۴۰ هزار میلیارد تومان بودجه پیش بینی شده در حالی که این وزارت خانه نیاز خود را ۹۶ هزار میلیارد تومان و ۲.۵ برابر بودجه پیشنهادی دولت اعلام کرده است. آیا در این شرایط وزارت بهداشت می‌تواند مشکلات دارو و درمان مردم را حل کند؟ اینکه وزارت خانه‌های دیگر هم پیگیر بودجه خود هستند نشان می‌دهد لایحه بودجه امسال کارآمد نیست.
بررسی تبعات در جلسه غیر علنی
عضو کمیسیون حقوقی مجلس با تاکید بر اینکه ارز ترجیحی نباید در کمیسیون تلفیق مورد بررسی قرار بگیرد و برای آن تصمیم گیری شود گفت: جلسه غیر علنی بگذارید و ابعاد آن را کارشناسی کنید تا در آینده جامعه دچار بحران و مشکل نشود. برای مردم دغدغه ایجاد نکنیم. دلخوش از هیات رئیسه درخواست کرد تا جلسه‌ای غیر علنی برای بررسی و تعیین تکلیف ارز ترجیحی تشکیل دهد تا همه نمایندگان برای تصمیم گیری در این موضوع مهم مشارکت کنند.
ضعیف، ضعیف‌تر و قوی، قوی‌تر
از سوی دیگر عضو کمیسیون تدوین آئین‌نامه داخلی مجلس در نطق میان دستور پاشنه آشیل لایحه بودجه ۱۴۰۱ را حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی دانست و گفت: اگر این مهم درست اجرا نشود، ضعیف، ضعیف‌تر و قوی، قوی‌تر می‌شود. نصرالله پژمانفر در مورد وضعیت دارو گفت: در موضوع دارو، ارز ترجیحی حذف نشده است. بنا هم نیست حذف شود اما گرانی دارو و امکاناتی که با ارز ۴۲۰۰ تومانی وارد شده نشان دهنده این ضعیف بودن نظارت است.پژمانفر گفت: کسانی که تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی هستند، فراموش نشوند. متأسفانه برای این گروه فقط ۲۰ درصد افزایش مستمری پیش‌بینی شده و این در حالی است که تورم ۴۰ درصد است. آیا اینکه دریافت یک خانواده ۵ نفری مبنی بر یک میلیون و ۳۰۰ هزار تومان کافی است؟ نماینده مردم مشهد تأکید کرد: دولت باید با مردم حرف بزند. مردم ما خوب هستند. مردم از کوچک شدن سفره‌شان جدا نگران هستند. با مردم حرف بزنید، مسائل را مطرح کنید و به آنها آرامش دهید.
مسوولیت بر عده دولت
در حالی که دولت اصرار بر حذف ارز ترجیحی دارد، باید تبعات آن زا نیز بپذیرد. اگر میرکاظمی تمام قد از حذف ارز ترجیحی حمایت می کند، باید تبعات آن را نیز پبذیرد و هنگامی که پس از حذف ارز 4200 تومانی اقتصاد به هم ریخت و گرانی همین ارقام ناچیز را از سفره های دهک های پایین حذف کرد، در وهله اول با استعفای خود تاوان این تصمیم غلط را بدهد و در ادامه تن به محاکمه در دستگاه قضا بدهد تا از این پس هر کس بداند تاوان تصمیماتش را خواهد داد.
