اصغر نعمتی
مدیرمسئول و مدرس دانشگاه
ایمنی غذا مقوله‌ای بسیار مهم در حوزه تغذیه و سلامت می‌باشد و معنای آن معطوف به حصول اطمینان از غذای مصرفی توسط مردم جامعه است. به معنای این است که غذای مصرفی فاقد هرگونه آلودگی شامل؛آلودگی میکروبی، انگلی و یا شیمیایی باشد. بی‌تردید این مهم محقق نمی‌گردد مگر اینکه محصولات کشاورزی با رویکرد سلامت‌محور منطبق با تعریف ایمنی غذا، تولید و عرضه شوند . تولیدات کشاورزی بازیگر اصلی در تأمین سلامت غذایی پایدار محسوب شده که بی‌توجهی به آن، تهدیدی جدی برای ایمنی غذا و سلامت آحاد جامعه خواهد بود.
یکی از چالش‌های اساسی که سالهای اخیر مخاطرات آن بیش‌ازپیش آشکارشده است مصرف بی‌رویه سموم در بخش کشاورزی است . ضعف آگاهی کشاورزان، بی‌تفاوتی مسئولان و غلبه تفکر سوداگری و تجارت در عرصه کشاورزی سموم را به تهدید جدی برای سلامت مردم و ایمنی غذاها مبدل ساخته است. صاحب‌نظران حوزه سلامت و ایمنی غذا ضمن انتقاد از شرایط موجود، استفاده نامتوازن و افراطی سموم و کودها را عامل بسیاری از بیماری‌های غیر واگیر می‌دانند که سالهای اخیر روند تصاعدی به خود گرفته است.
مصرف سموم مانند ملاتونین، پرمترین و یا کودهای نیتراته پیامدهای بسیار خطرناکی را نظیر سقط‌جنین،انواع سرطان به‌ویژه سرطان‌های گوارشی را موجب می‌شوند. پزشکان بر این باورند هر ذره از این سموم که وارد بدن فرد می‌شوند می‌توانند منشأ توده‌های سرطانی و در ادامه هسته اصلی آن گردند.
این در حالی است که علاوه بر مخاطرات سلامتی، این‌گونه سموم آب، خاک و محیط‌زیست را هم قربانی این رویه‌های نادرست و بی‌توجهی‌ها می‌کنند و عامل ثانوی آسیب‌زا برای سلامت جامعه به‌حساب می‌آیند.
اگرچه حامیان کشاورزی شیمیایی با اشاره به تئوری « دوز سم ساز» مصرف مقادیر اندک سموم آفت‌کش را مضر نمی‌دانند، اما پژوهش‌ها نشان می‌دهد این باور سرابی بیش نیست و استفاده از این مواد با آلوده نمودن محصولات کشاورزی و درنهایت انتقال آن به بدن انسان زمینه‌ساز بیماری‌های بی‌شماری می‌باشند.
بررسی‌های انجمن غدد درون‌ریز آمریکا حاکی است که رابطه مستقیمی بین دیابت و مصرف آفت‌کش‌ها در کشاورزی شیمیایی وجود دارد، و علاوه بر این نشانه‌هایی از ارتباط بین بیماری‌های پارکینسون و اوتیسم با استفاده از محصولات کشاورزی آلوده به سموم نیز آشکارشده است.
بااین‌وجود استفاده از سموم و آفت‌کش‌ها و کودهای نیتراته همچنان از ضروریات دنیای کشاورزی محسوب می‌شود.
اگرچه رابطه بین استفاده از سموم، کودها و آفت‌کش‌ها با بازدهی در کشاورزی محرز و مسلم است، ولی به دلیل به‌کارگیری ناشیانه و غیرعلمی تبعات منفی آن جبران‌ناپذیر است.
سموم شیمیایی ضمن برهم زدن تعادل طبیعت و با ماندگاری در محصولات کشاورزی، ایمنی غذایی را تضعیف و به مواد انسان کشی مبدل می‌شوند که افراد جامعه را در بی‌خبری به ورطه بیماری و مرگ سوق می‌دهند.
همچنان که دکتر رنه بوس می‌گوید:« انسان‌ها به‌طور طبیعی بیشتر متوجه بیماری‌هایی هستند که علائم آشکار دارد درحالی‌که بعضی از بدترین دشمنان ما آهسته و بی‌خبر به سویمان می‌خزند.»
با توجه به شرایط ناگوار استفاده از سموم، آفت‌کش‌ها و کودها شیمیایی در بخش کشاورزی ضرورت دارد مسئولان و متولیان کشاورزی و سلامت جامعه ضمن همگرایی اقدامات عاجلی در جهت استانداردسازی و ساماندهی تولیدات و زنجیره کشاورزی که ارتباط تنگاتنگی با سلامت غذا و مردم دارد به کار ببندند.
در این راستا تقویت استانداردهای اختیاری و اجباری کنترل کیفی محصولات کشاورزی، تقویت سیستم کنترل و نظارت بر کیفیت و سلامت تولیدات غذایی، گسترش مبارزه تلفیقی با آفات و بیماری‌های گیاهی و مصرف بهینه و آگاهانه سموم،کودهای شیمیایی و داروهای دامی و درنهایت ارتقای بر سطح آگاهی کشاورزان و توجه به زنجیره تولیدات کشاورزی از مزرعه تا سفره مردم باید موردتوجه جدی واقع شود، در غیر این صورت؛
« نه از تاک نشان می‌ماند نه از تاکنشان »
