کورش شرفشاهی: اصطلاحات اقتصادی تعریف خاص خودش را دارد و در هر کشوری به نوعی خودنمایی می کند. این اصطلاحات در شرایط خاصی به وجود می آید و تاثیرات خود را در همان مقطع بر جای می گذارد. یکی از این اصطلاحات اقتصادی، حباب است. حباب در شرایطی به وجود می آید که قیمت ها روند صعودی داشته و غیرواقعی شوند به همین دلیل انتظار بر ترکیدن این حباب هاست که در صورت تحقق این مهم، شرایط در آن بازار به ثبات می رسد. حباب اغلب به وضعیتی گفته میشود که در آن قیمت داراییها یا برخی از ابزارهای مالی به دلیل حمله سفتهبازان و تقاضای آنها به سرعت و شدت افزایش مییابد که این افزایش کوتاه بوده و در بیشتر موارد دوام ندارد. به گفته تحلیلگران بعد از چنین افزایش شدید و سریعی، قیمتها به نقطهای میرسد که سفتهبازان احساس خطر کرده و دیگر سود بیشتری برای خود در آن بازار نمیبینند، در نتیجه به سرعت با فروش دارایی خود از بازار خارج شده و بر اثر این افزایش ناگهانی در عرضه، قیمتها به سرعت شروع به کاهش میکنند به طوری که به قیمتهای پیش از شکلگیری حباب برمیگردند.
حبابهایی که نمی ترکند
از آنجا که اقتصاد کشور ما با تمام جهان فرق می کند، وقتی حبابی در یک بازار تشکیل می شود، ترکیدن آن کار آسانی نیست به نوعی که سالهاست شاهد حباب در طلا، مسکن، ارز و... بوده و هستیم. بدبختی اینکه حباب همچنان بخشهای دیگری از اقتصاد کشورمان را نیز درگیر می کند. در این رابطه المانیتور در گزارشی با بررسی رفتار بازیکنان اقتصادی روی عوامل و پیچیدگی های یک اقتصاد مواجه با حباب می نویسد: صرف نظر از این که اقدامات به وسیله عوامل اقتصادی، روانی یا سیاسی هدایت می شوند، این موضوع به اقتصاد به طور کلی آسیب می رساند و به چالش های دولت در مدیریت اقتصاد دامن می زند.در عین حال عدم توقف این شرایط در هر اقتصادی احتمال بحران اقتصادی با پیامدهای بی سابقه اجتماعی و سیاسی را افزایش خواهد داد. بر اساس این گزارش اقتصاد کشور در دوره های گذشته به طور مداوم توسط عوامل منفی داخلی مانند سوء مدیریت و فساد و ریسک تحریم ها، تهدید به جنگ و ناامنی منطقه ای تحت تاثیر قرار گرفته که این مسایل هیچ یک جدید نیست و بیش از دو دهه است ایران با این مسایل دست و پنجه نرم می کند.در این بین مقامات ایرانی در تلاش برای توضیح دلایل افزایش قیمت ها به شدت به موضوع "حباب" اشاره کرده و اظهار داشته اند که تغییرات قیمت ها با اصول اقتصادی قابل توضیح نیست.حباب اقتصادی معمولا اگر خوش بینی در مورد ارزش آینده کالای خاص مانند دارایی، طلا، نفت و غیره وجود داشته باشد ایجاد می شود، اما در مورد ایران، نیروی محرکه ای که برای ایجاد حباب در اقتصاد وجود دارد، تلفیقی از عوامل مختلف از جمله پیش بینی تورم، چالش های تامین مالی و نگرانی های سیاسی است.
حباب سکه چقدر است؟
یکی از بازارهایی که به شدت اسیر حباب شده، سکه طلاست. در این رابطه نایب رییس اول اتحادیه طلا و جواهر تهران گفت: علی رغم نوسانات محدود نرخ انس جهانی، عمده التهابات اخیر بازار سکه به دلیل سفتهبازیهایی بوده که به دنبال محدودیتهای اعمال شده از سوی بانک مرکزی برای معاملات ارز، سرمایه افراد را به سمت بازار سکه کشانده و منجر به حباب ۷۴۰ هزار تومانی قیمت سکه شده است. مسعود یزدانی افزود: بتازگی التهابات سفتهبازیها و خریدهای غیرواقعی که با دید سرمایهگذاری انجام میشوند، بسیار داغ و بازار نیز بسیار ملتهب بود. یکی از علل این التهاب، ایجاد محدودیت از سوی بانک مرکزی برای سرمایهگذاری و دادوستد دلار بود که منجر شده سفتهبازها و افرادی که قصد سرمایهگذاری دارند، به سمت بازار سکه کشانده شوند که نتیجه این تقاضای کاذب حباب سکه در حال حاضر است.به اعتقاد نایب رییس اتحادیه طلا و جواهر تهران، افرادی که قصد حفظ ارزش سرمایهها و ریال خود را دارند، بهتر است وارد بازیهای خرید سکه و سفتهبازیها نشوند؛ چراکه این وضعیت چندان ادامهدار نخواهد بود و با فروکش کردن ویروس کرونا و برگشت کسبوکارها به روال سابق خود، قطع به یقین وضعیت همه بازارها بهتر خواهد شد.
شکل گیری حباب در بورس
عوامل مختلفی می تواند باعث شکل گیری حباب در بازار بورس شود اما عمده ترین دلیل شکل گیری حباب در بازار بورس حرکت جمعی عده زیادی از سرمایه گذاران بازار بورس برای خرید یا فروش سهام است که می تواند باعث تغییر قیمت ناگهانی و غیرطبیعی یک سهم بدون هیچ توجیه اقتصادی شوند. علت این امر می تواند این باشد که سرمایه گذاران احساس می کنند عوامل مؤثر بر حفظ قیمت سهم در حال از بین رفتن هستند و در آینده نزدیک سهم مورد نظر دچار ریزش می شود.وجود حباب در بازار بورس و یا به عبارتی حاکم شدن شرایطی که باعث بوجود آمدن حباب می شود تبعات منفی برای بازار سرمایه دارد و نتیجه آن این است که قیمت سهم بر اساس پیش بینی قیمت آن در آینده تعیین می شود نه بر اساس میزان عرضه و تقاضا و بازده واقعی قیمت آن ها! و این موضوع باعث ایجاد سردرگمی در تشخیص و تفکیک شرکت های ضعیف از شرکت های قوی و همچنین ارزشگذاری غلط شرکت های بورسی خواهد شد.یکی دیگر از عوامل تشکیل حباب در بازار بورس این است که برخی سرمایه گذاران اقدام به خرید یک سهم در قیمت بالا می کنند و انتظار دارند قسمت این سهم در آینده نیز افزایش پیدا کند و بتوانند آن را با قیمت بالاتر به دیگران بفروشند.اگر قیمت مبادله ای یک سهم بیشتر از قیمت ذاتی آن باشد به آن حباب مثبت می گویند و اگر قیمت مبادله ای یک سهم از ارزش ذاتی آن کمتر باشد اصطلاحا گفته می شود حباب منفی شکل گرفته است.
حباب قیمت در بازار خودرو
هنگامی که بین قیمت خودرو درب کارخانه و بازار آزاد تفاوتی وجود داشته باشد، به آن تفاوت حباب می گویند که اکنون شاهد تفاوت فاحشی در این زمینه هستیم. اگرچه دلیل این تفاوت روشن نیست اما معاون وزیر صنعت گفت: حباب ایجاد شده در بازار خودرو واقعی نیست. محسن صالحی نیا با بیان اینکه حباب ایجاد شده در بازار به سه دلیل بالارفتن نرخ ارز، تعرفه ها و محدودیت های مقطعی در انجام ثبت سفارش است، تصریح کرد: این حباب دائمی نیست و در صورت کاهش نرخ ارز، اجرایی شدن نرخ تعرفه های جدید و رفع محدودیت در ثبت سفارش، این حباب از بین خواهد رفت. و تغییر و تحول قیمتی چندانی به خود ندیدند. اما آنچه مشخص است، بازار خودرو برمبنای رویه یکسال گذشته با تاثیرپذیری از دو بازار سکه و ارز با نوسان همراه میشد بهطوریکه با هر تغییری در این دو بازار، خودرو نیز با تحولاتی همراه میشد. ریشه این موضوع نیز تا حدودی به سرمایهگذاری دلالان در بازار خودرو مرتبط میشد. بی شک کمکاری خودروسازان و پرکاری دلالان تاثیر بسزایی در بازار خودرو داشته و حباب سنگین کنونی بازار برای خودروسازان بسیار خوشایند است.
حباب های خودخواسته
اگر قیمت ارز یک باره روند صعودی را طی می کند، یا سکه طلا راه خود را می رود یا خودرو با وجود آنکه اتفاقی در تولید رخ نداده، روند صعودی دارد و بسیاری بخشهای اقتصادی درگیر حباب شده اند، نقش دولت در این زمینه بسیار پر رنگ است. در شرایط کنونی نمی توان منکر نقش دولت در این آشفته بازار اقتصادی شد زیرا عدم حضور موثر و ضعف مدیریت بازار نقش برجسته ای در ایجاد حباب داشته و بعد از این هم خواهد داشت.
