گزارش تجارت آنلاین از وقوع سیل ویرانگر در استان های کشور
سيل امسال انگار قرار بود به عنوان سين هشتم در سفره هفت سين ايراني‌ها روي ديگر سکه باراني را نشان دهد که نويد بخش خروج ايران از دوران خشکسالي بود.
حسين خدنگ: نوروز 1398 براي بسياري از ايراني‌ها با خاطره اتفاقي تلخ همراه بود که با ورود ميهماني ناخوانده به خانه‌هاي مردم استانهاي گلستان و مازندران و شيراز و لرستان و ... رقم خورد. سيل امسال انگار قرار بود به عنوان سين هشتم در سفره هفت سين ايراني‌ها روي ديگر سکه باراني را نشان دهد که نويد بخش خروج ايران از دوران خشکسالي بود.
اين بارش‌هاي سيل آسا متاسفانه از ۳ فروردين ۱۳۹۸ ابتدا چند شهر از استانهاي شمالي ايران را درگير خود کرد و سپس ۲ روز بعد شهر شيراز در استان فارس نيز دربر گرفت. لرستان و کرمانشاه و ايلام و خوزستان استانهاي بعدي ايران بودند که سيل انانها را در نورديد. شدت بارش‌هاي سراسري در ايران به حدي بود که ۲۰ استان از ۳۱ استان ايران در معرض سيلاب قرار گرفتند يا در معرض احتمال سيل ناپايدار بودند.
ماجرا از آخرين روزهاي سال کهنه اغاز شد که بعد از سختي‌هاي اقتصادي براي مردم انگار قرار بود رفتن اش هم براي مردم بدون دردسر نباشد. از تاريخ ۲۹ اسفند ۱۳۹۷ بر اثر بارندگي‌هاي شديد در استانهاي شمالي ايران، از جمله گلستان و مازندران و خراسان شمالي، سيل جاري شد.
گفته مي‌شود در اين حادثهٔ طبيعي، طي دو روز ۳۰۰ ميلي‌متر بارش رخ داده که برابر متوسط بارش يک‌سالهٔ استان گلستان است. گزارش‌ها حاکي از آن است که ديگر مناطق اين استان نيز با بارشي بين ۵۰ تا ۷۰ درصد کل بارش سالانه در بازه زماني کمتر از پنج روز رودررو بوده‌اند.
به گفته مديرکل مديريت بحران استانداري مازندران تقريباً تمام شهرهاي اين استان درگير آب گرفتگي شدند اما در سيمرغ و کياکلا شدت آب‌گرفتگي بيشتر از ساير مناطق استان مازندران بود. روستاي حسن‌آباد مياندورود نيز کاملاً زير آب رفت. ساکنان سه روستاي ديگر نيز تخليه شدند. مديرعامل جمعيت هلال احمر مازندران تعداد سيل‌زدگان در مازندران را هزار و ۵۹۱ نفر اعلام کرد. در اين استان جاده‌هايي که روستاها را به شهرها ارتباط مي‌دهند قطع شد. اين بارشها تا نوروز ۱۳۹۸ ادامه داشت.
در گلستان هم استان شهرهاي گنبدکاووس، آق قلا، ترکمن و گميشان و … که در مسير رودخانه‌هاي قره سو و گرگان رود قرار داشتند خسارت ديدند. سيل همچنين بخش‌هايي از استان گلستان، به ويژه گنبدکاووس را درگير کرد.[۷] بارندگي شديد در شرق استان گلستان از ۲۶ اسفند ۱۳۹۷ آغاز شد و طي ۴۸ ساعت به‌طور مداوم در برخي شهرستان‌هاي اين استان ادامه داشت که ميزان آن تا ۳۰۰ ميلي‌متر رسيد، اين بارندگي‌ها موجب شد سدهاي بوستان و گلستان در شرق استان گلستان سرريز کنند و رودخانه‌هاي «چهل‌چاي» و «گرگان رود» در اطراف گنبدکاووس از توابع استان گلستان طغيان کنند.
بارش ممتد باران و برف و کاهش دما در استان مازندران و گلستان موجب وقوع سيل در اين استانها شد. فرسايش خاک در اثر بهره‌برداري بي‌رويه از جنگل‌ها و بارش ممتد باران و رها ساختن آب از پشت سدها، سبب جاري‌شدن سيل در آستانه نوروز ۱۳۹۸ در دو استان شمالي ايران شد.
بارش‌هاي اوليه تا شامگاه چهارشنبه ۲۹ اسفند ادامه داشت. در ۲۴ ساعت نخست حادثه، ۳۰۰ دستگاه خودرو گرفتار در برف، رهاسازي شدند. آب آشاميدني ۵۱ روستا قطع شد. برخي راه‌هاي روستايي نيز به علت رانش و ريزش کوه مسدود شد و برق آنها نيز قطع شد. برخي روستاها تخليه شدند و ساکنان برخي روستاها هم ناگزير شدند براي آمد و شد از قايق استفاده کنند به علت ريزش کوه و آب‌گرفتگي خطوط ريلي، قطار مازندران نيز متوقف شده و به دليل آنکه آب راه‌هاي رسيدن به فرودگاه ساري را پوشانده، پروازها به ساري متوقف شد.
روز ۲ فروردين ۱۳۹۸ سيلاب موجب بسته شدن جاده گرگان به آق‌قلا شد. همچنين بر اثر جاري شدن سيل جاده گنبد کاووس – آق‌قلا نيز مسدود شد.
ماجراي غيبت پر حاشيه يک استاندار
غيبت مناف‌هاشمي، استاندار گلستان، در مناطق سيل‌زده و جلسات ستاد مديريت بحران، حواشي زيادي را برانگيخت. پس از آنکه مشخص شد مناف‌هاشمي‌در خارج از کشور حضور دارد، به دستور اسحاق جهانگيري، معاون اول رئيس‌جمهور، مناف‌هاشمي‌از استانداري گلستان برکنار شد.
در پي وقوع سيل در بخش‌هايي از استان گلستان، در فروردين ماه ۱۳۹۸ و بروز خسارات ناشي از آن و مديريت نامطلوب بحران و بروز مشکلات در امداد رساني به مناطق آسيب ديده، غيبت مناف‌هاشمي، استاندار گلستان در جلسات مديريت بحران و عدم حضور وي در مناطق سيل‌زده، جنجال آفرين شد. ساعاتي بعد مشخص شد که مناف‌هاشمي، در ايران حضور ندارد و در خارج کشور است. عبدالرضا رحماني فضلي وزير کشور نيز در پاسخ به سؤالي در خصوص عدم حضور استاندار گلستان در مناطق سيل‌زده اين استان گفت:
استاندار گلستان از يک ماه پيش تقاضاي مرخصي براي حضور در خارج از کشور براي حل مشکلات خانوادگي کرده بود و بنابراين به خارج از کشور اعزام شد.
مناف‌هاشمي‌در خصوص علت غيبت خود در روز اول فروردين ۱۳۹۸ و حضور در خارج از کشور در زمان سيل گلستان ادعا کرد که به دليل درمان جراحات ناشي از حمله شيميايي در زمان جنگ حضور نداشته است. وي در روز سوم فرودين، به دليل غيبت و عدم رسيدگي به سيل‌زدگان، توسط اسحاق جهانگيري از کار برکنار شد و مير محمد غراوي، معاون عمراني استانداري گلستان، جايگزين وي گرديد.
سيل در شيراز
در ۵ فروردين ۱۳۹۸، پس از باران‌هاي سنگين، سيل‌هاي فوري در جنوب غربي ايران، در ورودي شهر شيراز، حداقل موجب کشته شدن ۲۲ نفر و زخمي‌شدن ۱۱۰ نفر ديگر شد. بسياري از مردم براي تعطيلات نوروز سفر مي‌کردند و زماني که در اتومبيل‌ها از جاده‌ها عبور مي‌کردند، مجروح يا کشته شدند. بارش باران کوتاه بود اما سنگين و شديد بود، در طول دو بارش تقريباً ۱۵ دقيقه‌اي در هر زمان، ترافيک جاده سنگين و تشديد شد. سازمان هواشناسي ايران هشدارها را براي سيلاب‌هاي بيشتر ارائه مي‌دهد، زيرا بارش‌هاي سنگين تا روزهاي بعد ادامه دارد.
بارش باران کوتاه اما شديد موجب سيلاب ناگهاني فوري شد که يک بزرگراه اصلي بين شيراز و اصفهان دربر گرفت و بسياري از مسافران را که پس از جشن نوروز از شهر خارج شده بودند را دچار آسيب‌هاي جاني و مالي کرد.
تحقيقات اوليه سيلاب‌هاي شيراز شيراز نشان مي‌دهد که يک کانال آب قديمي‌در مجاورت دروازه قران که در اوايل دهه ۱۳۸۰ براي استفاده در گسترش جاده‌سازي توسط شهرداري شيراز مسدود شده‌است موجبات اين سيل را فراهم کرده‌است.
اين سيل در ورودي شيراز (دروازه قرآن)، باعث برخورد و واژگوني خودروها و در سمت ديگر و مرکز شهر نيز وضعيت باعث آب‌گرفتگي معابر شد. کوچه‌ها و خانه‌هاي مرکز شهر شيراز مانند چهارراه پارامونت، بلوار اميرکبير، بلوار زند، بلوار هفت‌تنان و بخصوص محله سعديه و چند نقطهٔ ديگر دچار آب‌گرفتگي شدند. همچنين آب‌گرفتگي گسترده در مناطق تاريخي شيراز نظير بازار وکيل نيز گزارش شد. در سيلاب دوم عمده آب‌گرفتگي‌ها در مناطق شرقي شيراز صورت پذيرفت.
آخرين آمار رسمي‌جان‌باختگان سيل ۱۳۹۸ به نقل از سرپرست اورژانس کشور ۲۱ نفر اعلام شد. مديرکل پزشکي قانوني استان فارس اعلام کرد در ميان کشته‌شدگان ۶ مرد، ۷ زن و ۴ کودک، ۳ پسر و يک دختر هستند.
همچنين بر اساس اين آمار سيل تاکنون ۱۱۹ مصدوم برجاي گذاشته‌است.
همراهي مردمي براي اسکان مسافران
يکي از معدود تصاوير زيبا در سيل اخير همدردي با سيل زدگان بود. با توجه به اينکه بسياري از سيل‌زدگان، مسافراني بودند که در سفرهاي تعطيلات نوروزي خود به سر مي‌بردند، تصاويري در شبکه‌هاي اجتماعي منتشر شد که نشان مي‌داد مردم شهرهاي سيل‌زده در شبکه‌هاي اجتماعي مسافران را به خانه‌هاي خود دعوت مي‌کنند. همچنين جامعه هتل‌داران ايران اعلام کرد که هتل‌ها و مراکز اقامتي در مناطق سيل‌زده، آمادگي دارند با توجه به ظرفيت خالي، نسبت به اسکان موقت مسافران در راه مانده، اقدام کنند.
فاجعه سيل در لرستان و تراژدي پلدختر
از روز ۵ فروردين سال ۱۳۹۸ همزمان با اعلام سازمان هواشناسي مبني ورود سامانهٔ بارشي متراکم در جنوب و غرب ايران، بر اثر بارندگي‌هاي شديد در شهرهاي استان لرستان از جمله معمولان، خرم‌آباد، پلدختر و ويسيان يک سيل جاري شد. اين سامانهٔ بارشي در دو موج در تاريخ‌هاي ۵ تا ۹ فروردين و نيز موج دوم از ۱۱ تا ۱۳ فروردين موجب ايجاد سيلاب و بعضي خسارت‌ها در برخي شهرستان‌هاي استان لرستان شد. در اين استان شهر پلدختر بيشتر بارش را با ۱۰۸ ميلي‌متر در ۵ فروردين داشت. در موج دوم بارشها نيز، خساراتي همچون رانش زمين و به زير آب رفتن بخش‌هايي از خرم‌آباد، معمولان و پلدختر گزارش شد. در پي وقوع سيل در اين مناطق، ارتش جمهوري اسلامي‌ايران امکانات لجستيکي خود را از کرمانشاه به لرستان اعزام کرد.در موج دوم بارشها در ۱۲ فروردين بارشها موجب ايجاد سيلاب و بعضي خسارت‌ها در برخي شهرستان‌هاي استان لرستان مانند معمولان، خرم‌آباد، پلدختر، نورآباد و ويسيان شد. شبکه خبر جمهوري اسلامي‌ايران به نقل از استاندار لرستان اعلام کرد سيل به‌طور کامل در پلدختر فروکش کرده و خسارت مادي فرواني به اين شهر وارد شده‌است اما تلفات جاني گزارش نشده‌است. پلدختر و معمولان در استان لرستان از جمله مناطقي بودند که بر اساس گزارش‌ها در وضعيت بحراني قرار داشتند.
پس از اين بارشها، هشدار سيل و آماده‌باش در ۲۳ استان ايران اعلام شد.
غرب و جنوب غرب در آماده باش
بر اثر شکسته شدن سيل‌بندهاي روستاهاي اروندکنار و وقوع سيل در اين روستاها دو کودک سه و شش ساله در نهر قصر، در مرکز اروندکنار جان باختند. سيل در اين منطقه به علت مد دريا و ورود به رودخانه و طغيان آب نهرهاي روستاها ايجاد شده بود. همچنين در پي رهاسازي آب سدها در بالادست رودخانه کارون، حجم آب اين رودخانه در مقطع پايين دستي خرمشهر به شکل کم سابقه‌اي افزايش يافت. مديرکل پيش‌بيني و هشدار سريع سازمان هواشناسي ايران دربارهٔ وضعيت بارشها اعلام کرد: بيشترين نگراني ما براي استان خوزستان است. چون سدها پر شده و حتي برخي سدها سرريز شده‌است و احتمال آب‌گرفتگي در دشت خوزستان وجود دارد و نگران هستيم که طغيان آب، دشت را به حالت غرقابي دربياورند.
استان ايلام هم در هفتهٔ دوم فروردين بيشتر دچار خسارت شد. در ۱۲ فروردين براي ساعتي راه‌هاي ارتباطي تلفني به اين استان قطع شد. اسحاق جهانگيري، معاون اول رئيس‌جمهور ايران که قرار بود صبح روز حادثه (۱۲ فروردين) براي تشکيل جلسه ستاد مديريت بحران به ايلام سفر کند، به دنبال تشديد بارشها و نبود امکان پرواز هواپيما در لرستان و ايلام، از راه زميني عازم انديمشک در استان خوزستان شد.
آمار تلفات اين حادثه به درستي مشخص نيست. اما براساس اعلام سازمان صدا و سيما در 16 فروردين فروردين ۱۳۹۸، ۵۰ نفر در استانهاي جنوب و غرب کشور در مدت سيل‌هاي فروردين ۱۳۹۸ جان خود را از دست داده‌اند. از اين تعداد ۲۱ نفر در شيراز، ۳ نفر در خراسان شمالي، ۲ نفر در کهگيلويه و بويراحمد، ۱۵ نفر در لرستان، ۵ نفر در استان همدان، يک نفر در کرمانشاه ، يک نفر در خوزستان، يک نفر در استان سمنان و يک نفر هم در خراسان رضوي بودند. همچنين افزون بر اين افراد در جريان سيل گلستان و مازندران را نيز به ترتيب در اين استانها ۸ و ۵ نفر کشته شدند.
با توجه به شرايط ناپايدار جوي در استانهاي مختلف، وزير کشور ايران از مسئولان استانهاي در معرض سيل خواست که به مرخصي نروند. تمامي‌مرخصي‌هاي معاونان استانداران، فرمانداران، بخشداران، شهرداران و اعضاي ستاد مديريت بحران استانهاي تهران، خوزستان و… و ستادهاي متناظر شهرستان‌ها تا اطلاع ثانوي لغو شد. وزارت بهداشت ايران نيز در يک ابلاغيه فوري از همه دانشگاه‌هاي علوم پزشکي و مراکز درماني وابسته به آن خواست که در حالت آماده‌باش باشند و همه مرخصي‌هاي غيرضروري لغو شود.
يک جلسه ويژه در روز سيزده بدر
حضرت آيت ا... خامنه‌اي رهبر معظم انقلاب اسلامي‌عصر سه‌شنبه روز سيزده بدر در جلسه‌اي ويژه با حضور معاون اول رئيس جمهور و تعدادي از اعضاي دولت، رئيس ستاد کل نيروهاي مسلح و فرماندهان کل ارتش و سپاه، فرماندهان نيروهاي زميني، دريايي، نيروي انتظامي‌و بسيج، مسئولان ستاد مديريت بحران و دستگاههاي امدادي و کمک رسان، ضمن دريافت گزارش از مسئولان اجرايي و نظامي‌درخصوص آخرين وضعيت مناطق آسيب ديده از سيل و اقدامات انجام شده براي اسکان سيل زدگان، رسيدگي به مشکلات مردم و تصميم‌هاي اتخاذ شده به منظور جبران خسارات در بخشهاي مسکن، کشاورزي، دامداري، زيرساخت‌ها و همچنين روند کنترل شرايط روزهاي آينده، در برخي استانها گفتند: خدمات رساني، هماهنگي بخشهاي مختلف، و شور و شوق کمک رساني و روحيه بسيج شوندگي مردم در حادثه اخير سيل در چند استان بسيار برجسته بود اما بايد همه تصميم‌ها و اقدامات لازم، به‌صورت جدي پيگيري شود و تا رفع مشکلات و آلام مردم آسيب ديده ادامه يابد.رهبر انقلاب اسلامي‌ضمن قدرداني از گزارش‌هاي ارائه شده در اين جلسه افزودند: خدمات انجام گرفته و هماهنگي ميان دستگاهها و حضور مسئولان رده بالا و فرماندهان نظامي‌در دل حادثه و در مناطق آسيب ديده، از نکات قابل توجه اين حادثه بود.حضرت آيت ا... خامنه‌اي خاطرنشان کردند: در کنار اين نکات اما موضوع مهمتري نيز وجود دارد که آن هم مسئله پيشگيري از ويراني‌ها و خسارات است که بايد از قبل پيش بيني مي‌شد، زيرا سيل قابل جلوگيري نيست اما ويراني و خسارت قابل جلوگيري است.ايشان افزودند: جداي از خسارات، موضوع صدمات روحي و رواني ناشي از حوادثي همچون سيل، بلندمدت و تأثيرگذار است، بنابراين بايد به‌گونه‌اي برنامه‌ريزي و آينده نگري شود که صدمات و خسارات ناشي از اينگونه حوادث به کمترين ميزان ممکن برسد.رهبر انقلاب اسلامي«لايروبي رودخانه‌ها»، «لايروبي سدها»، «آزاد سازي حريم رودخانه‌ها»، «آبخيزداري» و «حفظ مراتع و جنگل‌ها» را از موضوعات بسيار مهم برشمردند و تأکيد کردند: اين حادثه بايد يک درس عبرت باشد تا در طرحهاي مختلف آينده از جمله سد سازي‌ها، راه سازي‌ها، احداث راه آهن، و عمران شهري، همه جوانب مختلف ديده و آينده نگري لازم و جامع انجام شود.حضرت آيت ا... خامنه‌اي موضوع پيگيري جدي تصميم‌هاي اتخاذ شده در حادثه سيل در استانهاي مختلف را مورد تأکيد قرار دادند و گفتند: در حادثه اخير، مردم واقعاً کمک کردند و روحيه بسيج شوندگي مردم براي خدمت فوق العاده است که بايد از اين روحيه استفاده شود، ضمن آنکه همکاري خوبي ميان مردم و مسئولان به‌وجود آمد.ايشان در پايان سخنان خود ضمن قدرداني از دستگاههاي مختلف خاطرنشان کردند: در قضيه سيل اخير صدا و سيما، انصافاً عملکرد خوبي داشت.در اين جلسه پيش از سخنان رهبر انقلاب اسلامي، معاون اول رئيس‌جمهور، وزير کشور، وزير نيرو و رئيس ستاد کل نيروهاي مسلح گزارشي از آخرين وضعيت مناطق سيل‌زده و اقدامات انجام‌شده و خدمت‌رساني به مردم بيان کردند.معاون اول رئيس‌جمهور، سيل اخير را سيلي کم‌سابقه و موجب درگير شدن ۲۴ استان کشور برشمرد و افزود: در اين حادثه، همه دستگاهها و مسئولان آنها با ظرفيت کامل در خدمت مديريت بحران قرار گرفتند.آقاي جهانگيري، دستور رهبر انقلاب اسلامي‌به نيروهاي مسلح براي خدمات‌رساني در مناطق سيل‌زده را بسيار راهگشا خواند و با تشکر از فعاليت‌هاي مردمي‌در مناطق آسيب‌ديده، خاطرنشان کرد: دولت مصوبات مهمي‌براي جبران خسارات وارد شده به مردم از طريق کمکهاي بلاعوض و تسهيلات با سودهاي پايين داشته است.معاون اول رئيس جمهور با اشاره به تصميم‌هاي اتخاذ شده براي مديريت آبهاي روان به سمت خوزستان گفت: از سپاه درخواست شده است براي هدايت آبهاي روان کانال‌هايي را در اطراف بستان و سوسنگرد احداث کند.در ادامه رئيس ستاد کل نيروهاي مسلح با اشاره به حضور نيروهاي مسلح از ساعات اوليه وقوع سيل در گلستان، گفت: پس از دستور فرمانده کل قوا، همه امکانات فني و مهندسي براي حل مشکل مردم بسيج، و تأکيد شد که همه اقدامات با هماهنگي دستگاههاي مسئول و ستادهاي مديريت بحران انجام شود.سپس وزير کشور گزارشي از امدادرساني به مردم در مناطق سيل‌زده بيان کرد و افزود: تدوين طرح جامع کاهش خطرپذيري سيلاب براي همه استانها، لايروبي سطوح و رودخانه‌ها، رفع تصرفات و آزادسازي حريم رودخانه‌ها، بيمه واحدهاي مسکوني و ارتقاء تجهيزات و دانش هواشناسي جزو مواردي است که بايد براي آينده در دستور کار قرار بگيرد.همچنين وزير نيرو با اشاره به تأثير مثبت بارشها بر آبگيري سدها و تالاب‌هاي کشور، از صدمات وارد شده به شبکه انتقال آب و برق کشور نيز گزارش داد و گفت: با توجه به سرازير شدن آبها از سمت لرستان و ايلام به سمت خوزستان و سدهاي اين استان، تدابير لازم براي مقابله با بحران انديشيده شده است.
درس‌هاي سيل اخير چه بود؟
ابراهيم مقيمي– عضو هيأت علمي‌دانشکده جغرافيا دانشگاه تهران – با اشاره به وقوع سيل از ابتداي سال جاري تاکنون در استانهاي مختلف کشور، گفت: اين پديده علي‌رغم مصيبت‌ها و آلام‌هايي که براي ما ايجاد کرد ولي درس‌هايي نيز داشت و بايد از آن درس بگيريم که از آن جمله مي‌توان به نظام اطلاع‌رساني اشاره کرد.
وي با اشاره به انتشار خبري در صدا و سيما در زمينه غير قابل پيش‌بيني بودن سيل، خاطرنشان کرد: صدا و سيما بايد به خودش بيايد و حقايق را به صورت واقعي به مردم اطلاع رساني کند تا آمادگي لازم در آنها براي زندگي بهتر فراهم شود. صدا و سيما تصاويري را پخش کرد که در آن در ترافيک ايجاد شده در دروازه قرآن شيراز، خودروها بر اثر سيل در هم کوبيده شدند و اين امر دال بر غير قابل پيش‌بيني بودن سيل قلمداد شد.
مقيمي‌با تاکيد بر اينکه بايد بررسي شود که انتشار اين مطلب از صدا و سيما با چه هدفي بوده است، اظهار کرد: سرنشينان خودروهاي حاضر در اين منطقه که بي خبر از محيط بالا دست هستند چطور مي‌توانند پيش‌بيني کنند که چه زماني سيل جاري خواهد شد. ما انتظار داريم پيش‌بيني‌ها و هشدارهاي هواشناسي از سوي نهادهايي همچون سازمان هواشناسي و سازمان گردشگري و ميراث فرهنگي به گردشگران اطلاع رساني شود.
وي با طرح اين سوال که وقتي گردشگران به سواحل چابهار، کوير لوت، شهر شيراز و يا به شهر مشهد هدايت مي‌شوند براي در امان نگهداشتن گردشگران چه تهميداتي انديشيده مي‌شود، خاطرنشان کرد: صدا و سيما علي‌رغم تلاش‌هايي که براي پوشش اين پديده طبيعي داشته ولي قصوراتي دارد که نبايد ناديده گرفته شود و اين تلنگري به صدا و سيما است و از اين به بعد بايد اين سازمان در راستاي هوشيار سازي و بيان حقيقت به مردم خود را به‌روز کند.
عضو هيأت علمي‌دانشگاه تهران درس دوم از سيل اخير کشور را در حوزه نظام مهندسي کشور ذکر کرد و يادآور شد: وزارتخانه‌هايي همچون راه و شهرسازي و وزارت نيرو اگر چه اعلام کردند که پيش‌بيني‌هايي در زمينه وقوع سيل داشته‌اند ولي اين پيش‌بيني‌ها قابل قبول نيست؛ چراکه نظام مهندسي کشور بايد خود را با پديده‌هاي اين چنيني روزآمد کند.
مقيمي‌با بيان اينکه سيلاب‌ها مي‌توانند به تقويت خاک‌هاي کشاورزي کمک کنند، در اين باره توضيح داد: سيلاب‌ها از طريق رسوب گذاري و خاک سازي موجب تقويت خاک‌هاي کشاورزي مي‌شود ضمن آنکه زمين ايران ميراث ژنتيکي خاورميانه و آسيا از نظر بذرهاي نهفته است.
وي با بيان اينکه بذرهاي گياهان متعددي در ايران نهفته است که تاکنون فرصت رويش نيافته‌اند، اضافه کرد: بارش‌هايي که اخيراً در ايران شدت يافته است، فرصت رويش بذرهاي نهفته که ميراث ژنتيکي کشور محسوب مي‌شود را فراهم خواهد کرد.
اين استاد جغرافيا دانشگاه تهران ادامه داد: بر اين اساس طي يک تا دو ماه آينده شاهد رويش گياهان جنگلي و نهال‌هاي درختي خواهيم بود از اين رو وزارت جهاد کشاورزي بايد از هم اکنون تمهيداتي را براي چراي دام‌ها در مناطق خاص اتخاذ کند تا آسيبي به نونهال‌ها وارد نشود.
مقيمي‌بررسي استفاده از اراضي دشت‌هاي سيلابي را درس چهارم سيل اخير نام برد و گفت: درس پنجمي‌که بايد از اين پديده گرفت در حوزه آموزش عالي کشور است. بخشي از توسعه دانشي معلول رويدادهايي است که رخ مي‌دهد. اگر ما دانش آتشفشان داريم به دليل وجود آتشفشان و اگر به دانش سيلاب دسترسي داريم به دليل درگيري کشور با سيلاب است.
وي با بيان اينکه نظام آموزش عالي کشور بايد نسبت به نيازمندي‌هايي که زمين ايران دارد خود را به‌روز کند، ابراز تأسف کرد که بعضاً آموزش‌هاي قديمي‌و غير کاربردي در وزارت علوم رواج دارد از اين رو اين وزارتخانه بايد در کميته‌هاي تخصصي مختلف خود را از نظر نيازمندي‌هاي کشور از نظر بروز رخدادهاي طبيعي به‌روز کند.
عضو هيأت علمي‌دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: بسياري از نخبگان دانشگاهي در حوزه‌هاي پژوهشي مختلفي مطالعه مي‌کنند و وزارت علوم بايد تحقيقات محققان دانشگاهي را به سمت اين نيازمندي‌ها و مهندسي‌هاي جديد و استفاده بهتر از زمين هدايت کند.
به گفته وي، وزارت علوم بايد فارغ‌التحصيلاني را به جامعه تحويل دهد که با دانش‌هاي روز همراه باشند.
مقيمي‌درس ششم از اين رخداد طبيعي را در حوزه مديريت کشور عنوان کرد و گفت: بايد واکاوي شود که از تعداد افرادي که در شهرداري‌ها، بخشداري‌ها، شوراهاي شهر، فرمانداري‌ها و مديران کل وزارت کشور مشغول به فعاليت هستند چه ميزان با زبان زمين آشنايي دارند و چند متخصص در حوزه‌هاي مربوط به استفاده از زمين به کار گرفته شده‌اند.
وي همچنين با اشاره به اقدامات نهادهاي نظامي‌در امدادرساني به مناطق سيل زده، يادآور شد: درس هفتمي‌که از اين رويداد گرفته مي‌شود اين است که نهادهاي نظامي‌همچون ارتش بايد با دانش‌هاي روز همراهي کنند تا بتوانند در برخورد با چنين رويدادهايي آمادگي لازم را داشته باشند. آمادگي ارگان‌هاي نظامي‌همچون ارتش، سپاه و نيروي انتظامي‌براي مقابله با چنين رويدادهايي يک ضرورت است.
اين محقق دانشگاه تهران درس نهم اين رويداد را نقش مجلس در مديريت بحران دانست و افزود: متأسفانه بسياري از پيامدها و رويدادها مي‌تواند محصول کم نظارتي مجلس باشد.
وي درس دهم را در حوزه قوه قضائيه عنوان کرد و افزود: قوه قضائيه و آموزش‌ها در اين حوزه بايد به سمت پيشگيري از خسارت در حوزه مديريت حقوق مردم باشد.
مقيمي‌ادامه داد: سازمان هلال احمر و ستاد مديريت بحران کشور بايد متحول شوند و اين نهادها بايد خود را با دانش روز سازگار کنند.
وي بر ضرورت واکاوي عملکرد نهادهايي همچون سازمان حفاظت محيط زيست، سازمان نقشه برداري، سازمان جغرافيايي ارتش، سازمان گردشگري و ميراث فرهنگي، سازمان پدافند غير عامل و مديران کل رودخانه‌هاي وزارت نيرو، بنياد مسکن، شهرداري‌ها و معاونت عمران وزارت کشور، گفت: اين نهادها بايد عملکردهاي خود را مورد نقد قرار دهند.
عضو هيأت علمي‌دانشگاه تهران با تاکيد بر اينکه رودخانه‌ها در چنين شرايطي خود را زنده مي‌کنند، افزود: رودخانه‌ها به دنبال تعادل بخشي و به دنبال احياي خود هستند از اين رو رودخانه‌ها در حوزه تعادل بخشي خود يک دستاورد بزرگي است براي ما که مي‌خواهيم از آنها استفاده کنيم.
آخرين درس، مهمترين درس
وي با اشاره به کتاب "اکوژئومورفولوژي و حقوق رودخانه” از انتشارات دانشگاه تهران، افزود: در اين کتاب تاکيد شده که دبي رودخانه کارون ۶ هزار متر مکعب در ثانيه است از اين رو لازم است تا نظام مهندسي کشور به سمت رويدادهاي ميان و بلندمدت سوق يابد. اينکه مسؤولان مربوط در رسانه‌ها اعلام مي‌کنند که سيل اخير را پيش‌بيني کرده‌اند قابل قبول نيست و بايد نسبت به کيفيت سدها توجه لازم را داشته باشند.
مقيمي‌با بيان اينکه سدهاي کشور تنها آب را ذخيره‌سازي نمي‌کنند، اظهار کرد: سدها علاوه بر آب انباشته از رسوبات است و وزارت نيرو تنها صيانت از تاج سدها را بر عهده ندارد و نسبت به مخزن سد و کيفيت آبي ورودي به آن مسؤول هستند.
وي با تاکيد بر ضرورت تجديدنظر در مديريت منابع آبي کشور، خاطرنشان کرد: مديريت منابع آبي کشور بايد به گونه‌اي باشد که جريان‌هاي طغياني به سمت ايران مرکزي، تالاب‌ها و استفاده بهتر از آب هدايت شوند.
اين محقق دانشگاه جريان‌هاي طغياني را جز سرمايه‌هاي کشور توصيف کرد و گفت: سيلاب‌هاي اخير به سمت دريا هدايت شدند در حاليکه تالاب‌هاي بختگان، گاوخوني، جازموريان و ميقان پتانسيل زيادي براي ذخيره سازي آب دارند.
مقيمي‌اظهار کرد: از يک سو آبها را تبخير مي‌کنيم و از سوي ديگر براي تأمين آب مصرفي شيراز و يزد از حوضه کوهرنگ و زاينده‌رود آب گرفته مي‌شود.
واکنش‌هاي بين المللي به سيل نوروزي ايران
گستردگي سيل 98 ايران و خسارتهاي آن سبب شد تا کشورهاي بسياري با ابراز همدردي با سيل زدگان از امادگي براي کمک رساني به مردم خبر دهد. در ادامه بخشي از اين واکنش‌ها را مي‌بينيد:
• اتحاديه اروپا: کريستوس استيليانيدس، کميسر امور بشردوستانه و مديريت بحران اتحاديه اروپا در توييتر خود خبر از کمک ۱٫۲ ميليون دلاري اين اتحاديه به سيل زدگان ايران داد.
• ترکيه: سفارت ترکيه در تهران با انتشار پيامي‌از آمادگي خود براي کمک به سيل‌زدگان ايراني خبر داد.
• فرانسه: سفارت فرانسه در تهران نيز در پيامي‌که در توييتر خود منتشر کرد با اشاره به سيلاب‌هاي مرگبار در چندين استان ايران با مقامات و مردم ايران ابراز همبستگي و همدردي کرد.
• اتريش: همچنين سفير اتريش در تهران با ابراز تاسف و همدردي با مردم مناطق سيل‌زده از آمادگي براي کمک به مناطق سيل‌زده خبر داد.
• بريتانيا: راب مکر سفير بريتانيا در تهران، همدردي خود را با آسيب‌ديدگان اين فاجعه اعلام کرد. در موج دوم سيل (۱۲ فروردين) حميد بعيدي‌نژاد، سفير ايران در انگلستان، در توييتر از اعلام آمادگي صليب سرخ انگلستان براي ارسال اقلام ضروري به ايران خبر داد.
• فنلاند: سفارت فنلاند در تهران نيز ضمن طلب آمرزش براي قربانيان سيل در شهر شيراز و استان گلستان، براي بازماندگان صبر آرزو کرد..
• ارمنستان: نيکول پاشينيان نخست‌وزير ارمنستان، از آمادگي کشورش براي ارائهٔ کمکهاي ضروري به منظور غلبه بر پيامدهاي سيل در ايران خبر داد.
• آلمان: صليب سرخ آلمان نيز در نامه‌اي ضمن اعلام همدردي از ارسال محموله‌اي بشردوستانه خبر داد. اين محموله شامل ۴۰ دستگاه قايق و تجهيزات نجات در سيلاب است که مقرر شد پنجشنبه ۱۵ فروردين وارد ايران شده و تحويل جمعيت هلال احمر شود.
اين بارش‌هاي سيل آسا متاسفانه از ۳ فروردين ۱۳۹۸ ابتدا چند شهر از استانهاي شمالي ايران را درگير خود کرد و سپس ۲ روز بعد شهر شيراز در استان فارس نيز دربر گرفت. لرستان و کرمانشاه و ايلام و خوزستان استانهاي بعدي ايران بودند که سيل انانها را در نورديد. شدت بارش‌هاي سراسري در ايران به حدي بود که ۲۰ استان از ۳۱ استان ايران در معرض سيلاب قرار گرفتند يا در معرض احتمال سيل ناپايدار بودند.
ماجرا از آخرين روزهاي سال کهنه اغاز شد که بعد از سختي‌هاي اقتصادي براي مردم انگار قرار بود رفتن اش هم براي مردم بدون دردسر نباشد. از تاريخ ۲۹ اسفند ۱۳۹۷ بر اثر بارندگي‌هاي شديد در استانهاي شمالي ايران، از جمله گلستان و مازندران و خراسان شمالي، سيل جاري شد.
گفته مي‌شود در اين حادثهٔ طبيعي، طي دو روز ۳۰۰ ميلي‌متر بارش رخ داده که برابر متوسط بارش يک‌سالهٔ استان گلستان است. گزارش‌ها حاکي از آن است که ديگر مناطق اين استان نيز با بارشي بين ۵۰ تا ۷۰ درصد کل بارش سالانه در بازه زماني کمتر از پنج روز رودررو بوده‌اند.
به گفته مديرکل مديريت بحران استانداري مازندران تقريباً تمام شهرهاي اين استان درگير آب گرفتگي شدند اما در سيمرغ و کياکلا شدت آب‌گرفتگي بيشتر از ساير مناطق استان مازندران بود. روستاي حسن‌آباد مياندورود نيز کاملاً زير آب رفت. ساکنان سه روستاي ديگر نيز تخليه شدند. مديرعامل جمعيت هلال احمر مازندران تعداد سيل‌زدگان در مازندران را هزار و ۵۹۱ نفر اعلام کرد. در اين استان جاده‌هايي که روستاها را به شهرها ارتباط مي‌دهند قطع شد. اين بارشها تا نوروز ۱۳۹۸ ادامه داشت.
در گلستان هم استان شهرهاي گنبدکاووس، آق قلا، ترکمن و گميشان و … که در مسير رودخانه‌هاي قره سو و گرگان رود قرار داشتند خسارت ديدند. سيل همچنين بخش‌هايي از استان گلستان، به ويژه گنبدکاووس را درگير کرد.[۷] بارندگي شديد در شرق استان گلستان از ۲۶ اسفند ۱۳۹۷ آغاز شد و طي ۴۸ ساعت به‌طور مداوم در برخي شهرستان‌هاي اين استان ادامه داشت که ميزان آن تا ۳۰۰ ميلي‌متر رسيد، اين بارندگي‌ها موجب شد سدهاي بوستان و گلستان در شرق استان گلستان سرريز کنند و رودخانه‌هاي «چهل‌چاي» و «گرگان رود» در اطراف گنبدکاووس از توابع استان گلستان طغيان کنند.
بارش ممتد باران و برف و کاهش دما در استان مازندران و گلستان موجب وقوع سيل در اين استانها شد. فرسايش خاک در اثر بهره‌برداري بي‌رويه از جنگل‌ها و بارش ممتد باران و رها ساختن آب از پشت سدها، سبب جاري‌شدن سيل در آستانه نوروز ۱۳۹۸ در دو استان شمالي ايران شد.
بارش‌هاي اوليه تا شامگاه چهارشنبه ۲۹ اسفند ادامه داشت. در ۲۴ ساعت نخست حادثه، ۳۰۰ دستگاه خودرو گرفتار در برف، رهاسازي شدند. آب آشاميدني ۵۱ روستا قطع شد. برخي راه‌هاي روستايي نيز به علت رانش و ريزش کوه مسدود شد و برق آنها نيز قطع شد. برخي روستاها تخليه شدند و ساکنان برخي روستاها هم ناگزير شدند براي آمد و شد از قايق استفاده کنند به علت ريزش کوه و آب‌گرفتگي خطوط ريلي، قطار مازندران نيز متوقف شده و به دليل آنکه آب راه‌هاي رسيدن به فرودگاه ساري را پوشانده، پروازها به ساري متوقف شد.
روز ۲ فروردين ۱۳۹۸ سيلاب موجب بسته شدن جاده گرگان به آق‌قلا شد. همچنين بر اثر جاري شدن سيل جاده گنبد کاووس – آق‌قلا نيز مسدود شد.
ماجراي غيبت پر حاشيه يک استاندار
غيبت مناف‌هاشمي، استاندار گلستان، در مناطق سيل‌زده و جلسات ستاد مديريت بحران، حواشي زيادي را برانگيخت. پس از آنکه مشخص شد مناف‌هاشمي‌در خارج از کشور حضور دارد، به دستور اسحاق جهانگيري، معاون اول رئيس‌جمهور، مناف‌هاشمي‌از استانداري گلستان برکنار شد.
در پي وقوع سيل در بخش‌هايي از استان گلستان، در فروردين ماه ۱۳۹۸ و بروز خسارات ناشي از آن و مديريت نامطلوب بحران و بروز مشکلات در امداد رساني به مناطق آسيب ديده، غيبت مناف‌هاشمي، استاندار گلستان در جلسات مديريت بحران و عدم حضور وي در مناطق سيل‌زده، جنجال آفرين شد. ساعاتي بعد مشخص شد که مناف‌هاشمي، در ايران حضور ندارد و در خارج کشور است. عبدالرضا رحماني فضلي وزير کشور نيز در پاسخ به سؤالي در خصوص عدم حضور استاندار گلستان در مناطق سيل‌زده اين استان گفت:
استاندار گلستان از يک ماه پيش تقاضاي مرخصي براي حضور در خارج از کشور براي حل مشکلات خانوادگي کرده بود و بنابراين به خارج از کشور اعزام شد.
مناف‌هاشمي‌در خصوص علت غيبت خود در روز اول فروردين ۱۳۹۸ و حضور در خارج از کشور در زمان سيل گلستان ادعا کرد که به دليل درمان جراحات ناشي از حمله شيميايي در زمان جنگ حضور نداشته است. وي در روز سوم فرودين، به دليل غيبت و عدم رسيدگي به سيل‌زدگان، توسط اسحاق جهانگيري از کار برکنار شد و مير محمد غراوي، معاون عمراني استانداري گلستان، جايگزين وي گرديد.
سيل در شيراز
در ۵ فروردين ۱۳۹۸، پس از باران‌هاي سنگين، سيل‌هاي فوري در جنوب غربي ايران، در ورودي شهر شيراز، حداقل موجب کشته شدن ۲۲ نفر و زخمي‌شدن ۱۱۰ نفر ديگر شد. بسياري از مردم براي تعطيلات نوروز سفر مي‌کردند و زماني که در اتومبيل‌ها از جاده‌ها عبور مي‌کردند، مجروح يا کشته شدند. بارش باران کوتاه بود اما سنگين و شديد بود، در طول دو بارش تقريباً ۱۵ دقيقه‌اي در هر زمان، ترافيک جاده سنگين و تشديد شد. سازمان هواشناسي ايران هشدارها را براي سيلاب‌هاي بيشتر ارائه مي‌دهد، زيرا بارش‌هاي سنگين تا روزهاي بعد ادامه دارد.
بارش باران کوتاه اما شديد موجب سيلاب ناگهاني فوري شد که يک بزرگراه اصلي بين شيراز و اصفهان دربر گرفت و بسياري از مسافران را که پس از جشن نوروز از شهر خارج شده بودند را دچار آسيب‌هاي جاني و مالي کرد.
تحقيقات اوليه سيلاب‌هاي شيراز شيراز نشان مي‌دهد که يک کانال آب قديمي‌در مجاورت دروازه قران که در اوايل دهه ۱۳۸۰ براي استفاده در گسترش جاده‌سازي توسط شهرداري شيراز مسدود شده‌است موجبات اين سيل را فراهم کرده‌است.
اين سيل در ورودي شيراز (دروازه قرآن)، باعث برخورد و واژگوني خودروها و در سمت ديگر و مرکز شهر نيز وضعيت باعث آب‌گرفتگي معابر شد. کوچه‌ها و خانه‌هاي مرکز شهر شيراز مانند چهارراه پارامونت، بلوار اميرکبير، بلوار زند، بلوار هفت‌تنان و بخصوص محله سعديه و چند نقطهٔ ديگر دچار آب‌گرفتگي شدند. همچنين آب‌گرفتگي گسترده در مناطق تاريخي شيراز نظير بازار وکيل نيز گزارش شد. در سيلاب دوم عمده آب‌گرفتگي‌ها در مناطق شرقي شيراز صورت پذيرفت.
آخرين آمار رسمي‌جان‌باختگان سيل ۱۳۹۸ به نقل از سرپرست اورژانس کشور ۲۱ نفر اعلام شد. مديرکل پزشکي قانوني استان فارس اعلام کرد در ميان کشته‌شدگان ۶ مرد، ۷ زن و ۴ کودک، ۳ پسر و يک دختر هستند.
همچنين بر اساس اين آمار سيل تاکنون ۱۱۹ مصدوم برجاي گذاشته‌است.
همراهي مردمي براي اسکان مسافران
يکي از معدود تصاوير زيبا در سيل اخير همدردي با سيل زدگان بود. با توجه به اينکه بسياري از سيل‌زدگان، مسافراني بودند که در سفرهاي تعطيلات نوروزي خود به سر مي‌بردند، تصاويري در شبکه‌هاي اجتماعي منتشر شد که نشان مي‌داد مردم شهرهاي سيل‌زده در شبکه‌هاي اجتماعي مسافران را به خانه‌هاي خود دعوت مي‌کنند. همچنين جامعه هتل‌داران ايران اعلام کرد که هتل‌ها و مراکز اقامتي در مناطق سيل‌زده، آمادگي دارند با توجه به ظرفيت خالي، نسبت به اسکان موقت مسافران در راه مانده، اقدام کنند.
فاجعه سيل در لرستان و تراژدي پلدختر
از روز ۵ فروردين سال ۱۳۹۸ همزمان با اعلام سازمان هواشناسي مبني ورود سامانهٔ بارشي متراکم در جنوب و غرب ايران، بر اثر بارندگي‌هاي شديد در شهرهاي استان لرستان از جمله معمولان، خرم‌آباد، پلدختر و ويسيان يک سيل جاري شد. اين سامانهٔ بارشي در دو موج در تاريخ‌هاي ۵ تا ۹ فروردين و نيز موج دوم از ۱۱ تا ۱۳ فروردين موجب ايجاد سيلاب و بعضي خسارت‌ها در برخي شهرستان‌هاي استان لرستان شد. در اين استان شهر پلدختر بيشتر بارش را با ۱۰۸ ميلي‌متر در ۵ فروردين داشت. در موج دوم بارشها نيز، خساراتي همچون رانش زمين و به زير آب رفتن بخش‌هايي از خرم‌آباد، معمولان و پلدختر گزارش شد. در پي وقوع سيل در اين مناطق، ارتش جمهوري اسلامي‌ايران امکانات لجستيکي خود را از کرمانشاه به لرستان اعزام کرد.در موج دوم بارشها در ۱۲ فروردين بارشها موجب ايجاد سيلاب و بعضي خسارت‌ها در برخي شهرستان‌هاي استان لرستان مانند معمولان، خرم‌آباد، پلدختر، نورآباد و ويسيان شد. شبکه خبر جمهوري اسلامي‌ايران به نقل از استاندار لرستان اعلام کرد سيل به‌طور کامل در پلدختر فروکش کرده و خسارت مادي فرواني به اين شهر وارد شده‌است اما تلفات جاني گزارش نشده‌است. پلدختر و معمولان در استان لرستان از جمله مناطقي بودند که بر اساس گزارش‌ها در وضعيت بحراني قرار داشتند.
پس از اين بارشها، هشدار سيل و آماده‌باش در ۲۳ استان ايران اعلام شد.
غرب و جنوب غرب در آماده باش
بر اثر شکسته شدن سيل‌بندهاي روستاهاي اروندکنار و وقوع سيل در اين روستاها دو کودک سه و شش ساله در نهر قصر، در مرکز اروندکنار جان باختند. سيل در اين منطقه به علت مد دريا و ورود به رودخانه و طغيان آب نهرهاي روستاها ايجاد شده بود. همچنين در پي رهاسازي آب سدها در بالادست رودخانه کارون، حجم آب اين رودخانه در مقطع پايين دستي خرمشهر به شکل کم سابقه‌اي افزايش يافت. مديرکل پيش‌بيني و هشدار سريع سازمان هواشناسي ايران دربارهٔ وضعيت بارشها اعلام کرد: بيشترين نگراني ما براي استان خوزستان است. چون سدها پر شده و حتي برخي سدها سرريز شده‌است و احتمال آب‌گرفتگي در دشت خوزستان وجود دارد و نگران هستيم که طغيان آب، دشت را به حالت غرقابي دربياورند.
استان ايلام هم در هفتهٔ دوم فروردين بيشتر دچار خسارت شد. در ۱۲ فروردين براي ساعتي راه‌هاي ارتباطي تلفني به اين استان قطع شد. اسحاق جهانگيري، معاون اول رئيس‌جمهور ايران که قرار بود صبح روز حادثه (۱۲ فروردين) براي تشکيل جلسه ستاد مديريت بحران به ايلام سفر کند، به دنبال تشديد بارشها و نبود امکان پرواز هواپيما در لرستان و ايلام، از راه زميني عازم انديمشک در استان خوزستان شد.
آمار تلفات اين حادثه به درستي مشخص نيست. اما براساس اعلام سازمان صدا و سيما در 16 فروردين فروردين ۱۳۹۸، ۵۰ نفر در استانهاي جنوب و غرب کشور در مدت سيل‌هاي فروردين ۱۳۹۸ جان خود را از دست داده‌اند. از اين تعداد ۲۱ نفر در شيراز، ۳ نفر در خراسان شمالي، ۲ نفر در کهگيلويه و بويراحمد، ۱۵ نفر در لرستان، ۵ نفر در استان همدان، يک نفر در کرمانشاه ، يک نفر در خوزستان، يک نفر در استان سمنان و يک نفر هم در خراسان رضوي بودند. همچنين افزون بر اين افراد در جريان سيل گلستان و مازندران را نيز به ترتيب در اين استانها ۸ و ۵ نفر کشته شدند.
با توجه به شرايط ناپايدار جوي در استانهاي مختلف، وزير کشور ايران از مسئولان استانهاي در معرض سيل خواست که به مرخصي نروند. تمامي‌مرخصي‌هاي معاونان استانداران، فرمانداران، بخشداران، شهرداران و اعضاي ستاد مديريت بحران استانهاي تهران، خوزستان و… و ستادهاي متناظر شهرستان‌ها تا اطلاع ثانوي لغو شد. وزارت بهداشت ايران نيز در يک ابلاغيه فوري از همه دانشگاه‌هاي علوم پزشکي و مراکز درماني وابسته به آن خواست که در حالت آماده‌باش باشند و همه مرخصي‌هاي غيرضروري لغو شود.
يک جلسه ويژه در روز سيزده بدر
حضرت آيت ا... خامنه‌اي رهبر معظم انقلاب اسلامي‌عصر سه‌شنبه روز سيزده بدر در جلسه‌اي ويژه با حضور معاون اول رئيس جمهور و تعدادي از اعضاي دولت، رئيس ستاد کل نيروهاي مسلح و فرماندهان کل ارتش و سپاه، فرماندهان نيروهاي زميني، دريايي، نيروي انتظامي‌و بسيج، مسئولان ستاد مديريت بحران و دستگاههاي امدادي و کمک رسان، ضمن دريافت گزارش از مسئولان اجرايي و نظامي‌درخصوص آخرين وضعيت مناطق آسيب ديده از سيل و اقدامات انجام شده براي اسکان سيل زدگان، رسيدگي به مشکلات مردم و تصميم‌هاي اتخاذ شده به منظور جبران خسارات در بخشهاي مسکن، کشاورزي، دامداري، زيرساخت‌ها و همچنين روند کنترل شرايط روزهاي آينده، در برخي استانها گفتند: خدمات رساني، هماهنگي بخشهاي مختلف، و شور و شوق کمک رساني و روحيه بسيج شوندگي مردم در حادثه اخير سيل در چند استان بسيار برجسته بود اما بايد همه تصميم‌ها و اقدامات لازم، به‌صورت جدي پيگيري شود و تا رفع مشکلات و آلام مردم آسيب ديده ادامه يابد.رهبر انقلاب اسلامي‌ضمن قدرداني از گزارش‌هاي ارائه شده در اين جلسه افزودند: خدمات انجام گرفته و هماهنگي ميان دستگاهها و حضور مسئولان رده بالا و فرماندهان نظامي‌در دل حادثه و در مناطق آسيب ديده، از نکات قابل توجه اين حادثه بود.حضرت آيت ا... خامنه‌اي خاطرنشان کردند: در کنار اين نکات اما موضوع مهمتري نيز وجود دارد که آن هم مسئله پيشگيري از ويراني‌ها و خسارات است که بايد از قبل پيش بيني مي‌شد، زيرا سيل قابل جلوگيري نيست اما ويراني و خسارت قابل جلوگيري است.ايشان افزودند: جداي از خسارات، موضوع صدمات روحي و رواني ناشي از حوادثي همچون سيل، بلندمدت و تأثيرگذار است، بنابراين بايد به‌گونه‌اي برنامه‌ريزي و آينده نگري شود که صدمات و خسارات ناشي از اينگونه حوادث به کمترين ميزان ممکن برسد.رهبر انقلاب اسلامي«لايروبي رودخانه‌ها»، «لايروبي سدها»، «آزاد سازي حريم رودخانه‌ها»، «آبخيزداري» و «حفظ مراتع و جنگل‌ها» را از موضوعات بسيار مهم برشمردند و تأکيد کردند: اين حادثه بايد يک درس عبرت باشد تا در طرحهاي مختلف آينده از جمله سد سازي‌ها، راه سازي‌ها، احداث راه آهن، و عمران شهري، همه جوانب مختلف ديده و آينده نگري لازم و جامع انجام شود.حضرت آيت ا... خامنه‌اي موضوع پيگيري جدي تصميم‌هاي اتخاذ شده در حادثه سيل در استانهاي مختلف را مورد تأکيد قرار دادند و گفتند: در حادثه اخير، مردم واقعاً کمک کردند و روحيه بسيج شوندگي مردم براي خدمت فوق العاده است که بايد از اين روحيه استفاده شود، ضمن آنکه همکاري خوبي ميان مردم و مسئولان به‌وجود آمد.ايشان در پايان سخنان خود ضمن قدرداني از دستگاههاي مختلف خاطرنشان کردند: در قضيه سيل اخير صدا و سيما، انصافاً عملکرد خوبي داشت.در اين جلسه پيش از سخنان رهبر انقلاب اسلامي، معاون اول رئيس‌جمهور، وزير کشور، وزير نيرو و رئيس ستاد کل نيروهاي مسلح گزارشي از آخرين وضعيت مناطق سيل‌زده و اقدامات انجام‌شده و خدمت‌رساني به مردم بيان کردند.معاون اول رئيس‌جمهور، سيل اخير را سيلي کم‌سابقه و موجب درگير شدن ۲۴ استان کشور برشمرد و افزود: در اين حادثه، همه دستگاهها و مسئولان آنها با ظرفيت کامل در خدمت مديريت بحران قرار گرفتند.آقاي جهانگيري، دستور رهبر انقلاب اسلامي‌به نيروهاي مسلح براي خدمات‌رساني در مناطق سيل‌زده را بسيار راهگشا خواند و با تشکر از فعاليت‌هاي مردمي‌در مناطق آسيب‌ديده، خاطرنشان کرد: دولت مصوبات مهمي‌براي جبران خسارات وارد شده به مردم از طريق کمکهاي بلاعوض و تسهيلات با سودهاي پايين داشته است.معاون اول رئيس جمهور با اشاره به تصميم‌هاي اتخاذ شده براي مديريت آبهاي روان به سمت خوزستان گفت: از سپاه درخواست شده است براي هدايت آبهاي روان کانال‌هايي را در اطراف بستان و سوسنگرد احداث کند.در ادامه رئيس ستاد کل نيروهاي مسلح با اشاره به حضور نيروهاي مسلح از ساعات اوليه وقوع سيل در گلستان، گفت: پس از دستور فرمانده کل قوا، همه امکانات فني و مهندسي براي حل مشکل مردم بسيج، و تأکيد شد که همه اقدامات با هماهنگي دستگاههاي مسئول و ستادهاي مديريت بحران انجام شود.سپس وزير کشور گزارشي از امدادرساني به مردم در مناطق سيل‌زده بيان کرد و افزود: تدوين طرح جامع کاهش خطرپذيري سيلاب براي همه استانها، لايروبي سطوح و رودخانه‌ها، رفع تصرفات و آزادسازي حريم رودخانه‌ها، بيمه واحدهاي مسکوني و ارتقاء تجهيزات و دانش هواشناسي جزو مواردي است که بايد براي آينده در دستور کار قرار بگيرد.همچنين وزير نيرو با اشاره به تأثير مثبت بارشها بر آبگيري سدها و تالاب‌هاي کشور، از صدمات وارد شده به شبکه انتقال آب و برق کشور نيز گزارش داد و گفت: با توجه به سرازير شدن آبها از سمت لرستان و ايلام به سمت خوزستان و سدهاي اين استان، تدابير لازم براي مقابله با بحران انديشيده شده است.
درس‌هاي سيل اخير چه بود؟
ابراهيم مقيمي– عضو هيأت علمي‌دانشکده جغرافيا دانشگاه تهران – با اشاره به وقوع سيل از ابتداي سال جاري تاکنون در استانهاي مختلف کشور، گفت: اين پديده علي‌رغم مصيبت‌ها و آلام‌هايي که براي ما ايجاد کرد ولي درس‌هايي نيز داشت و بايد از آن درس بگيريم که از آن جمله مي‌توان به نظام اطلاع‌رساني اشاره کرد.
وي با اشاره به انتشار خبري در صدا و سيما در زمينه غير قابل پيش‌بيني بودن سيل، خاطرنشان کرد: صدا و سيما بايد به خودش بيايد و حقايق را به صورت واقعي به مردم اطلاع رساني کند تا آمادگي لازم در آنها براي زندگي بهتر فراهم شود. صدا و سيما تصاويري را پخش کرد که در آن در ترافيک ايجاد شده در دروازه قرآن شيراز، خودروها بر اثر سيل در هم کوبيده شدند و اين امر دال بر غير قابل پيش‌بيني بودن سيل قلمداد شد.
مقيمي‌با تاکيد بر اينکه بايد بررسي شود که انتشار اين مطلب از صدا و سيما با چه هدفي بوده است، اظهار کرد: سرنشينان خودروهاي حاضر در اين منطقه که بي خبر از محيط بالا دست هستند چطور مي‌توانند پيش‌بيني کنند که چه زماني سيل جاري خواهد شد. ما انتظار داريم پيش‌بيني‌ها و هشدارهاي هواشناسي از سوي نهادهايي همچون سازمان هواشناسي و سازمان گردشگري و ميراث فرهنگي به گردشگران اطلاع رساني شود.
وي با طرح اين سوال که وقتي گردشگران به سواحل چابهار، کوير لوت، شهر شيراز و يا به شهر مشهد هدايت مي‌شوند براي در امان نگهداشتن گردشگران چه تهميداتي انديشيده مي‌شود، خاطرنشان کرد: صدا و سيما علي‌رغم تلاش‌هايي که براي پوشش اين پديده طبيعي داشته ولي قصوراتي دارد که نبايد ناديده گرفته شود و اين تلنگري به صدا و سيما است و از اين به بعد بايد اين سازمان در راستاي هوشيار سازي و بيان حقيقت به مردم خود را به‌روز کند.
عضو هيأت علمي‌دانشگاه تهران درس دوم از سيل اخير کشور را در حوزه نظام مهندسي کشور ذکر کرد و يادآور شد: وزارتخانه‌هايي همچون راه و شهرسازي و وزارت نيرو اگر چه اعلام کردند که پيش‌بيني‌هايي در زمينه وقوع سيل داشته‌اند ولي اين پيش‌بيني‌ها قابل قبول نيست؛ چراکه نظام مهندسي کشور بايد خود را با پديده‌هاي اين چنيني روزآمد کند.
مقيمي‌با بيان اينکه سيلاب‌ها مي‌توانند به تقويت خاک‌هاي کشاورزي کمک کنند، در اين باره توضيح داد: سيلاب‌ها از طريق رسوب گذاري و خاک سازي موجب تقويت خاک‌هاي کشاورزي مي‌شود ضمن آنکه زمين ايران ميراث ژنتيکي خاورميانه و آسيا از نظر بذرهاي نهفته است.
وي با بيان اينکه بذرهاي گياهان متعددي در ايران نهفته است که تاکنون فرصت رويش نيافته‌اند، اضافه کرد: بارش‌هايي که اخيراً در ايران شدت يافته است، فرصت رويش بذرهاي نهفته که ميراث ژنتيکي کشور محسوب مي‌شود را فراهم خواهد کرد.
اين استاد جغرافيا دانشگاه تهران ادامه داد: بر اين اساس طي يک تا دو ماه آينده شاهد رويش گياهان جنگلي و نهال‌هاي درختي خواهيم بود از اين رو وزارت جهاد کشاورزي بايد از هم اکنون تمهيداتي را براي چراي دام‌ها در مناطق خاص اتخاذ کند تا آسيبي به نونهال‌ها وارد نشود.
مقيمي‌بررسي استفاده از اراضي دشت‌هاي سيلابي را درس چهارم سيل اخير نام برد و گفت: درس پنجمي‌که بايد از اين پديده گرفت در حوزه آموزش عالي کشور است. بخشي از توسعه دانشي معلول رويدادهايي است که رخ مي‌دهد. اگر ما دانش آتشفشان داريم به دليل وجود آتشفشان و اگر به دانش سيلاب دسترسي داريم به دليل درگيري کشور با سيلاب است.
وي با بيان اينکه نظام آموزش عالي کشور بايد نسبت به نيازمندي‌هايي که زمين ايران دارد خود را به‌روز کند، ابراز تأسف کرد که بعضاً آموزش‌هاي قديمي‌و غير کاربردي در وزارت علوم رواج دارد از اين رو اين وزارتخانه بايد در کميته‌هاي تخصصي مختلف خود را از نظر نيازمندي‌هاي کشور از نظر بروز رخدادهاي طبيعي به‌روز کند.
عضو هيأت علمي‌دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: بسياري از نخبگان دانشگاهي در حوزه‌هاي پژوهشي مختلفي مطالعه مي‌کنند و وزارت علوم بايد تحقيقات محققان دانشگاهي را به سمت اين نيازمندي‌ها و مهندسي‌هاي جديد و استفاده بهتر از زمين هدايت کند.
به گفته وي، وزارت علوم بايد فارغ‌التحصيلاني را به جامعه تحويل دهد که با دانش‌هاي روز همراه باشند.
مقيمي‌درس ششم از اين رخداد طبيعي را در حوزه مديريت کشور عنوان کرد و گفت: بايد واکاوي شود که از تعداد افرادي که در شهرداري‌ها، بخشداري‌ها، شوراهاي شهر، فرمانداري‌ها و مديران کل وزارت کشور مشغول به فعاليت هستند چه ميزان با زبان زمين آشنايي دارند و چند متخصص در حوزه‌هاي مربوط به استفاده از زمين به کار گرفته شده‌اند.
وي همچنين با اشاره به اقدامات نهادهاي نظامي‌در امدادرساني به مناطق سيل زده، يادآور شد: درس هفتمي‌که از اين رويداد گرفته مي‌شود اين است که نهادهاي نظامي‌همچون ارتش بايد با دانش‌هاي روز همراهي کنند تا بتوانند در برخورد با چنين رويدادهايي آمادگي لازم را داشته باشند. آمادگي ارگان‌هاي نظامي‌همچون ارتش، سپاه و نيروي انتظامي‌براي مقابله با چنين رويدادهايي يک ضرورت است.
اين محقق دانشگاه تهران درس نهم اين رويداد را نقش مجلس در مديريت بحران دانست و افزود: متأسفانه بسياري از پيامدها و رويدادها مي‌تواند محصول کم نظارتي مجلس باشد.
وي درس دهم را در حوزه قوه قضائيه عنوان کرد و افزود: قوه قضائيه و آموزش‌ها در اين حوزه بايد به سمت پيشگيري از خسارت در حوزه مديريت حقوق مردم باشد.
مقيمي‌ادامه داد: سازمان هلال احمر و ستاد مديريت بحران کشور بايد متحول شوند و اين نهادها بايد خود را با دانش روز سازگار کنند.
وي بر ضرورت واکاوي عملکرد نهادهايي همچون سازمان حفاظت محيط زيست، سازمان نقشه برداري، سازمان جغرافيايي ارتش، سازمان گردشگري و ميراث فرهنگي، سازمان پدافند غير عامل و مديران کل رودخانه‌هاي وزارت نيرو، بنياد مسکن، شهرداري‌ها و معاونت عمران وزارت کشور، گفت: اين نهادها بايد عملکردهاي خود را مورد نقد قرار دهند.
عضو هيأت علمي‌دانشگاه تهران با تاکيد بر اينکه رودخانه‌ها در چنين شرايطي خود را زنده مي‌کنند، افزود: رودخانه‌ها به دنبال تعادل بخشي و به دنبال احياي خود هستند از اين رو رودخانه‌ها در حوزه تعادل بخشي خود يک دستاورد بزرگي است براي ما که مي‌خواهيم از آنها استفاده کنيم.
آخرين درس، مهمترين درس
وي با اشاره به کتاب "اکوژئومورفولوژي و حقوق رودخانه” از انتشارات دانشگاه تهران، افزود: در اين کتاب تاکيد شده که دبي رودخانه کارون ۶ هزار متر مکعب در ثانيه است از اين رو لازم است تا نظام مهندسي کشور به سمت رويدادهاي ميان و بلندمدت سوق يابد. اينکه مسؤولان مربوط در رسانه‌ها اعلام مي‌کنند که سيل اخير را پيش‌بيني کرده‌اند قابل قبول نيست و بايد نسبت به کيفيت سدها توجه لازم را داشته باشند.
مقيمي‌با بيان اينکه سدهاي کشور تنها آب را ذخيره‌سازي نمي‌کنند، اظهار کرد: سدها علاوه بر آب انباشته از رسوبات است و وزارت نيرو تنها صيانت از تاج سدها را بر عهده ندارد و نسبت به مخزن سد و کيفيت آبي ورودي به آن مسؤول هستند.
وي با تاکيد بر ضرورت تجديدنظر در مديريت منابع آبي کشور، خاطرنشان کرد: مديريت منابع آبي کشور بايد به گونه‌اي باشد که جريان‌هاي طغياني به سمت ايران مرکزي، تالاب‌ها و استفاده بهتر از آب هدايت شوند.
اين محقق دانشگاه جريان‌هاي طغياني را جز سرمايه‌هاي کشور توصيف کرد و گفت: سيلاب‌هاي اخير به سمت دريا هدايت شدند در حاليکه تالاب‌هاي بختگان، گاوخوني، جازموريان و ميقان پتانسيل زيادي براي ذخيره سازي آب دارند.
مقيمي‌اظهار کرد: از يک سو آبها را تبخير مي‌کنيم و از سوي ديگر براي تأمين آب مصرفي شيراز و يزد از حوضه کوهرنگ و زاينده‌رود آب گرفته مي‌شود.
واکنش‌هاي بين المللي به سيل نوروزي ايران
گستردگي سيل 98 ايران و خسارتهاي آن سبب شد تا کشورهاي بسياري با ابراز همدردي با سيل زدگان از امادگي براي کمک رساني به مردم خبر دهد. در ادامه بخشي از اين واکنش‌ها را مي‌بينيد:
• اتحاديه اروپا: کريستوس استيليانيدس، کميسر امور بشردوستانه و مديريت بحران اتحاديه اروپا در توييتر خود خبر از کمک ۱٫۲ ميليون دلاري اين اتحاديه به سيل زدگان ايران داد.
• ترکيه: سفارت ترکيه در تهران با انتشار پيامي‌از آمادگي خود براي کمک به سيل‌زدگان ايراني خبر داد.
• فرانسه: سفارت فرانسه در تهران نيز در پيامي‌که در توييتر خود منتشر کرد با اشاره به سيلاب‌هاي مرگبار در چندين استان ايران با مقامات و مردم ايران ابراز همبستگي و همدردي کرد.
• اتريش: همچنين سفير اتريش در تهران با ابراز تاسف و همدردي با مردم مناطق سيل‌زده از آمادگي براي کمک به مناطق سيل‌زده خبر داد.
• بريتانيا: راب مکر سفير بريتانيا در تهران، همدردي خود را با آسيب‌ديدگان اين فاجعه اعلام کرد. در موج دوم سيل (۱۲ فروردين) حميد بعيدي‌نژاد، سفير ايران در انگلستان، در توييتر از اعلام آمادگي صليب سرخ انگلستان براي ارسال اقلام ضروري به ايران خبر داد.
• فنلاند: سفارت فنلاند در تهران نيز ضمن طلب آمرزش براي قربانيان سيل در شهر شيراز و استان گلستان، براي بازماندگان صبر آرزو کرد..
• ارمنستان: نيکول پاشينيان نخست‌وزير ارمنستان، از آمادگي کشورش براي ارائهٔ کمکهاي ضروري به منظور غلبه بر پيامدهاي سيل در ايران خبر داد.
• آلمان: صليب سرخ آلمان نيز در نامه‌اي ضمن اعلام همدردي از ارسال محموله‌اي بشردوستانه خبر داد. اين محموله شامل ۴۰ دستگاه قايق و تجهيزات نجات در سيلاب است که مقرر شد پنجشنبه ۱۵ فروردين وارد ايران شده و تحويل جمعيت هلال احمر شود.
آخرین اخبار
پرطرفدارترین عناوین