بانک مرکزی مقابل بازار سرمایه

علیرضا تاجبر
کارشناس بازار سرمایه

معمولا دولت‌ها در زمان‌های بحران با ابزار‌های خود از بازار سهام حمایت می‌کنند؛ یا نرخ بهره را پایین می‌آورند یا به طور مستقیم اقدام به خرید سهام می‌کنند. منتهی این مسئله در کشور ما تا حدودی متفاوت است. حجم بازار ما کوچکتر است، همچنین بخش بالاتری از بازار نیز متعلق به خود دولت است. به بیان دیگر، حمایت دولت بسیار راحت‌تر می‌تواند در این زمینه انجام شود، البته این اقدامات نیز تا کنون انجام شده است. دولت عموما با بازوی بانک‌ها این کار را پیش برده و خودش مستقیما اقدام به خرید سهام نکرده است. بلکه به صورت دستوری و برخلاف قانون رفع موانع تولید به بانک‌ها دستور می‌دهد و بانک‌ها نیز اقدام به خرید سهام می‌کنند.
بنابراین خرید ETF توسط بانک مرکزی در ایران نیز شدنی است. به هر حال بانک مرکزی منابعی در اختیار دارد، اما تاکنون این اتفاق نیفتاده و عموما بانک مرکزی در کشور ما در مقابل بازار سرمایه ایستاده است. البته به تصمیم رئیس کل بانک مرکزی نیز بستگی دارد. اما قطعا این نوع اقدامات و حمایت‌ها حتما شدنی است و بسیار راحت‌تر از کشور‌های دیگر قابل انجام است؛ به علت حجم و عمق پایین‌تر بازار ما و همچنین منابع خوبی که بانک مرکزی در اختیار دارد.
تا به امروز عموما رئیس کل‌های بانک مرکزی یا شناختی از بازار سرمایه نداشتند و یا اینکه کاملا مقابل بازار سرمایه قرار می‌گرفتند. تصمیمات آن‌ها در خصوص نرخ بهره نشان دهنده این است که خیلی در تصمیم گیری‌های خود به بازار سرمایه توجهی نشده است. نرخ بهره یک عامل بسیار موثر در روند بازار سرمایه است. از طرف دیگر این نرخ بهره روی حجم پول نیز بسیار موثر است و در حال حاضر نیز اوضاع بازار پولی ما بسیار وضعیت اسفناکی دارد که باعث یک تورم افسار گسیخته شده است. طبق بررسی‌هایی ضورت گرفته در هیچ موردی مشاهده نشده که بانک مرکزی در تصمیمات خود این موارد را لحاظ کند و به تورم و بازار سرمایه فکر کند. تصمیمات آن عموما با یک بعد و برای نجات بانک‌ها بوده است. حتی با وجود اینکه رئیس کل بانک مرکزی عضو شورای عالی بورس است، در تصمیمات آن‌ها اصلا بورس لحاظ نشده است. مهم‌ترین اقدامی که بانک مرکزی باید انجام دهد اصلاح ساختار بانکی ماست. زیرا اگر تورم و نرخ بهره کنترل شود، به نفع بازار خواهد بود.
البته بانک مرکزی می‌تواند حمایت‌های دیگری نیز از طریق سیاست‌های پولی خودش از بازار سرمایه داشته باشد. همچنین به طور مستقیم نیز می‌تواند حمایت‌هایی انجام دهد؛ از طریق ETF یا سایر ابزار‌های مالی وارد بازار شود و از سهام حمایت کند. باید دید که سیاست بانک مرکزی در دولت آینده به چه سو خواهد رفت، آیا همین رویه معیوب فعلی ادامه دار خواهد بود یا اینکه یک اصلاح اساسی در ساختار نظام بانکی خواهیم داشت و بانک مرکزی بهتر از این از بازار سرمایه حمایت می‌کند یا خیر.