گروه اقتصاد کلان: تحولات اخیر بازار ارز نشان می‌دهد که بار دیگر دلار با روند افزایشی مواجه شده و بعد از نوسانات پی در پی در هفته‌های اخیر وارد کانال 28 هزار تومان شده است، همین طور سکه تمام از مرز 13 میلیون تومان عبور کرده است. به گزارش «تجارت»، قیمت دلار تحت‌تأثیر اخبار آزادسازی منابع ارزی و روند مذاکرات، درحالی رو به پیشروی است که گفته می‌شود اگر شرایط فعلی و بی‌خبری از مذاکرات هسته‌ای ادامه یابد، احتمال ورود دلار به کانال ۳۰ هزار تومان در آینده‌ای نزدیک، دور از انتظار نخواهد بود، روندی که نشانه‌های آن در این روزها دیده می‌شود. در ماه‌های اخیر برخی صحبت از دلار 40 هزار تومانی یا بیشتر برای سال 1401 می‌کردند که چندان با واقعیت تطابق نداشت. با این وجود در حال حاضر در یک روند آرام دلار در مسیر صعودی قرار گرفته است. سال گذشته افت‌وخیزهای فراوانی را در بازار ارز شاهد بودیم و در اوایل سال جاری به دلایلی چون امیدواری به احیای برجام، دلار تا ۲۴ هزار تومان نیز سقوط کرد. در فصل پاییز با شدت گرفتن بدبینی‌ها به نتایج مذاکرات برجام، دلار توانست از کانال ۳۰ هزارتومان هم عبور کند. پس از مدتی با شروع زمزمه‌های آغاز مذاکرات، قیمت دلار شروع به ریزش تدریجی کرد تا پایان سال که هرچه اخبار امیدوارکننده‌تری از مذاکرات انتشار می‌یافت، نرخ دلار هم کاهشی‌تر می‌شد؛ اما اکنون در نخستین ماه از سال ۱۴۰۰ با وجود اخبار ضد و نقیضی که از برجام به گوش می‌رسد، نرخ دلار در حال عبور از ۲۷ هزار تومان است. برخی از منابع خبری طی یکی دو روز اخیر مدعی شده‌اند که هفت میلیارد دلار از ارزهای مسدودی ایران، به شیوه انتقال بانکی به حساب‌های ایران واریز می‌شود. بر اساس این توافق که به امضا و قطعیت رسیده است، چارچوب و فرآیند لازم برای رفع مسدودی بخش قابل‌توجهی از منابع ارزی مسدود شده ایران، مشخص شده و مورد توافق طرفین قرار گرفته است.
طبق این فرآیند، وجوه مسدودی در یک بازه زمانی مشخص طی چند هفته در حساب‌های ایران وصول خواهد شد. از طرفی شهریار حیدری، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس، گفته است: برخی از کشورهایی که منابع ارزی ما در آنجا مسدود شده است، تقریباً مدیریت می‌کنند تا پس از انجام توافق، منابع ارزی ایران را آزاد کنند. پس از انجام توافق، دیگر دلیلی برای بلوکه کردن وجود ندارد؛ اگر هم توافق صورت نگیرد، باز ممکن است مانند چند سال گذشته بهانه‌هایی بیاورند؛ اما چون متوجه شده‌اند که تا حدودی توافق نزدیک است، یک مقدار انعطاف نشان داده‌اند. امیدوارم با توجه به شرایط کنونی، منابع ارزی که متعلق به ما و حق کشورمان است، هرچه زودتر از طریق رابطه بین بانکی آزاد شود. اگرچه با توجه به شرایط اقتصادی ایران و روند افسارگسیخته تورم، بارها تأکید شده است که با احیای برجام نباید توقع تحولات بازارها را در کوتاه‌مدت داشت اما به‌هرحال هر بازار، مسیر خود را پیدا خواهد کرد.
یکی از مهم‌ترین این حوزه‌ها، بازار ارز است که قیمت آن در طول یک سال گذشته نوسان زیادی را پشت سر گذاشته است. با این وجود مذاکرات برجامی به عنوان یک پارامتر مهم همچنان سایه خود را بر سر بازار ارز و طلا انداخته است. در ماه‌های گذشته مذاکرات در جریان بوده است، نتایج و خبرهای رسیده از آن مستقیما بازار را تحت تاثیر قرار داده است و در حال حاضر به نظر می‌رسد با طولانی شدن فرآیند مذاکرات و در ابهام قرار گرفتن آینده آن، بازار ارز هم در جهت افزایشی قرار گرفته است و همین رویه بر بازار سکه نیز حاکم شده است. تاکنون عده‌ای بر این باورند که به نتیجه رسیدن مذاکرات وین سبب می‌شود قیمت دلار به شدت نزول کند و حتی عددهای کمتر تا ۲۰ هزار تومان را تجربه کند؛ این چنین که با اعلام خبر قطعی توافق، قیمت این ارز سقوط می‌کند؛ زیرا به غیر از ورود دلارهای خانگی به بازار، افزایش فروش نفت و آزادسازی منابع بلوکه شده ارزی ایران در کشورهای دیگر، تزریق ارز به اقتصاد را افزایش می‌دهد و دلار ارزان می‌شود. این گروه معتقدند که نقش اخبار سیاسی در تعیین قیمت دلار بیشتر از عوامل اقتصادی است. در مقابل، بسیاری از کارشناسان این نظر را غیرمنطقی می‌دانند.
اینکه رفع تحریم‌ها و ورود ارز به کشور چه تأثیری بر بهبود اوضاع اقتصادی و برون‌رفت از وضعیت رکود و تورم خواهد داشت، بسته به سیاست‌هایی است که دولت در تخصیص منابع ارزی اتخاذ خواهد کرد. اگرچه با ورود ارز به کشور، قیمت دلار هم تغییراتی می‌کند اما این نکته هم قابل توجه است که ارز پیش از اینکه وابسته به نتیجه مذاکرات باشد، تحت‌تأثیر روندهای کلی اقتصاد ایران قرار دارد. این تحلیل بر این مبنا استوار است که عوامل بنیادین اقتصادی تاثیر بیشتری از عوامل سیاسی دارد و بازار ارز در نهایت اگرچه شاید به صورت مقطعی با کاهش قیمت روبرو شود ولی در مجددا به سر جای خود باز می‌گردد، چرا که این موضوع به سیاست ارزی بانک مرکزی و دولت بستگی دارد، مانند آنچه تحت عنوان رشد نقدینگی و رشد پایه پولی در اقتصاد ایران وجود دارد و همچنان متوقف نشده است. البته این در حالی است که بیشتر این عوامل روند افزایشی قیمت دلار را پشتیبانی می‌کنند و در کنار این موارد، به نظر می‌رسد دولت نیز تمایلی به کاهش قیمت دلار به پایین‌تر از ۲۳ هزار تومان ندارد، یعنی همان عددی که در بودجه 1401 ذکر شده است. از این رو اعدادی که گمانه‌های آن وجود دارد مانند دلار 20 هزار تومانی یا کمتر از آن، به نظر می‌رسد چندان به واقعیت نزدیک نیست. عباس علوی راد، کارشناس اقتصادی، با بیان اینکه تردیدی وجود ندارد که معکوس شدن روند کاهشی قیمت دلار و خیز خزنده به کانال ۲۸ هزار تومان مبتنی بر فعل و انفعالات بنیادی اقتصاد ایران نیست، اظهار می‌کند: موضوع روشن است؛ کندی روند مذاکرات هسته‌ای و توقف آن، درست پس از زمانی که طرفین به نزدیک‌ترین لحظه برای توافق در پس چند دور مذاکرات پیچیده و دشوار رسیده بودند، انتظارات کارگزاران اقتصادی را تا حدودی تغییر جهت داده است.
وی اضافه می‌کند: مهم‌ترین رویدادی که متن آن می‌تواند بر میزان نوسان و جهت تغییرات قیمت دلار در افق سال ۱۴۰۱ مؤثر واقع شود، نتیجه مذاکرات هسته‌ای خواهد بود. این کارشناس اقتصادی درباره پیش‌بینی قیمت دلار با توجه به طولانی شدن مذاکرات، می‌گوید: اگر شرایط فعلی و بی‌خبری مذاکرات هسته‌ای ادامه پیدا کند، در کوتاه‌مدت ورود قیمت دلار به کانال ۳۰ هزار تومان هم محتمل است؛ اما در صورت شکست مذاکرات، سرعت رسیدن قیمت دلار به کانال ۳۰ هزار تومان سریع‌تر خواهد بود. بااین‌همه درهرصورت قیمت دلار در سال ۱۴۰۱ ظرفیت جهش‌های سال‌های ۹۷، ۹۸ و ۹۹ را نخواهد داشت.
