مریم کاظمی
مدیرمسئول ماهنامه دنیای بازنشسته
واقعیت این است که تاکنون تعاریف مختلفی از خانواده از سوی صاحب‌نظران حوزه تربیت، دین و جامعه‌شناسی و... ارائه شده است که نقطه عزیمت جملگی آن‌ها عباراتی چون، مهم‌ترین، مقدس‌ترین، عظیم‌ترین، پایدارترین ... بستر رشد، بالندگی و تربیت انسان می‌باشد.
در واقع همه اندیشمندان بر این باورند که کانون خانواده قدرتمندترین ساختار اجتماعی در ساماندهی هنجارها و نابسامانی‌ها است. بطوریکه تاکنون هیچ نهادی نتوانسته نقش، جایگاه و کارکردهای نهاد خانواده در شکل‌دهی جامعه سالم و رشد یافتگی را بگیرد.
بی‌شک همچنان که مفهوم شخصیت سالم در جایگاه فردی واجد اهمیت است و مفاهیمی چون سلامت روانی را تداعی می‌نماید، خانواده سالم مقوله‌های پراهمیتی چون ارتباط انسانی پویا، بالنده، اهداف و آرمان های مشترک اجتماعی و ... را در ذهن به تصویر می‌کشد.
نکته مهمی که در خصوص این نهاد بسیار اثرگذار، سرنوشت ساز و واجد اهمیت است و تلاش برای حراست، مراقبت و حفظ آن مطابق ارزش‌های پذیرفته شده جامعه می باشد، همت برای تعالی آن در بستر تعالیم دینی است. پیشگیری از نفوذ و ورود ضد ارزش‌ها و ضد فرهنگ‌هایی است که این نهاد پر قدرت را تضعیف نموده و زمینه‌ساز شکل‌گیری جامعه‌ای ناهنجار را موجب می‌شود.
خانواده سالم که زمینه‌ساز جامعه سالم می‌باشد، اخلاق مدار است، به این معنا که رفتار و کردار اعضای خانواده مبتنی بر کارکردهای اخلاقی و توصیه شده نظام دینی و ارزش‌های متعارف می‌باشد.
پیامبر گرامی اسلام می‌فرمایند، " نیکوترین مردم از جهت ایمان، خوش‌اخلاق‌ترین آن‌ها هستند ".
در خانواده سالم ارتباطات میان اعضای خانواده به صورت سالم و مبتنی بر احترام، جاری است . ساختار خانواده و ارتباطات سازنده آن به گونه ای است که برآیند آن زمینه‌ساز رشد و تعالی همه اعضا می‌باشد. تبادلات عاطفی منطقی و قاعده‌مند بین اعضای خانواده به ویژه زوجین از ویژگی‌های بارز خانواده سالم است.
بی‌شک خانواده‌ای که از تأثیر ارتباطات عاطفی و شیوه‌های استفاده از این گونه تبادلات در کانون خانواده آگاهی لازم را دارند از سرد شدن روابط و تکراری شدن آن پیشگیری می‌کنند.
در چنین خانواده‌ای زوجین به وظایف خود آگاهی لازم را داشته و رسیدگی‌ها در همه امور نظیر تغذیه، بهداشت، نظافت، معاشرت و برخور تمجید و تحسین‌آمیز از کارهای یکدیگر، تقویت روحیه و هم‌افزایی، حمایت از یکدیگر در شرایط سخت، معاشرت نیکو، خوش رفتاری در ارتباطات عاطفی و ... منطبق با ارزش ها موج می‌زند. خانواده سالم همواره امیدوار است و یاس و ملال در آن راهی ندارد. چنانکه پیامبر گرامی اسلام می‌فرمایند،" امید و آرزو برای امت من رحمت است" .
در واقع وجود امید در زندگی مانع بسیاری از ناسازگاری و بگومگوهای خانوادگی است و با جریان داشتن آن در زندگی، تحمل سختی‌ها و ناملایمات ساده‌تر خواهد بود. چرا که همه در تلاش برای دستیابی به آینده‌ای روشن خواهند بود.
به طور یقین یکی از مؤلفه‌هایی که نقش بارز و شگرفی در پایداری خانواده‌ها داشته و پشتوانه محکمی برای سلامت آنان است، موضوع تحکیم باورهای دینی می‌باشد. پرستش خداوند و توحید، اعتقاد به معاد و زندگی پس از مرگ و باور جدی به رسالت انبیاء الهی و جانشینان آنان و قائل بودن به فرائض و دستورات دینی که نتیجه آن نورانیت قلب و جلای روح می‌باشد، اتمسفر خانواده را به سوی معنویت سوق می‌دهد و این دستاورد خاک‌ریزی در برابر ناملایمات و عبور از بحران‌های ریز و درشت زندگی است . طبیعی است آثار و برکات این باورها و قائل بودن به آن‌ها بستر شکل‌دهی به جامعه‌ای سالم است، فردی که به مبدأ و معاد اعتقاد دارد، اعمال و افکار خود را کنترل نموده و بر همه شئون زندگی خود مدیریت اخلاق مدارانه دارد، در حفظ و حراست از اموال عمومی کوشا است، در برخورد با دیگران مطابق اصول اسلامی و اخلاقی رفتار می‌کند، وجدان کاری دارد و در نهایت در خانواده سرچشمه زلال محبت و عاطفه است. از اینرو است که خانواده به‌عنوان نهاد کوچک جامعه، شگرف‌ترین تأثیرات را بر جای خواهد گذاشت. ساختن جامعه‌ای سالم، بدون داشتن خانواده سالم میسر نیست.
روز تکریم بازنشسته‌ها فرصتی است تا در باب ابعاد و کارکردهای مهم خانواده مروری داشته و عواملی که زمینه‌ساز تحلیل و تخفیف کارکردهای خانواده سالم است را شناسایی کنیم و بسترهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی لازم را با چشم انداز تحقق جامعه‌ای پویا و سالم برای حفظ و حراست و استمرار نهاد خانواده سالم و جامعه‌ای پویا فراهم نمائیم.
