تجارت- محمد خادمي: در دو دهه اخير به دليل توجه به شغل پرستاري در حوزه درمان اقدامات قابل قبولي در کشور صورت گرفته است از جمله توجه به بيمه، قرار گرفتن در شغل‌هاي سخت و زيان آور، افزايش حقوق، کاهش زمان فعاليت، بالا بردن آموزش پرستاران به طوري که اين روزها بيشتر پرستاران داراي تحصيلات دانشگاهي هستند، حتي مقطع کارشناسي ارشد و دکتراي پرستاري نيز وجود دارد، اما با اين وجود هنوز گام‌هاي اساسي براي رفاه حال پرستاران که بيشتر آنان را خانم‌ها تشکيل مي‌دهد به شکل عملياتي محقق نشده است.
شغل پرستاري يکي از حساس‌ترين شغل در تمامي‌دنيا به حساب مي‌آيد به همين خاطر در کشورمان روز ميلاد حضرت زينب (ع) روز پرستار نامگذاري شده است، امروز به همين مناسبت روزنامه «تجارت» گزارشي از وضعيت شغل اين زحمت کشان تهيه کرده است، که در ادامه مي‌خوانيد:
آمارها چه مي‌گويد
براساس استانداردها، مي‌بايست تعداد پرستاران سه برابر تعداد پزشکان يا دو برابر تعداد تخت‌هاي بيمارستاني باشد و يا در ازاي هر هزار نفر جمعيت، سه پرستار وجود داشته باشد.همچنين استانداردهاي جهاني نشان مي‌دهد در بخش داخلي و جراحي، هر ۴ تا ۶ بيمار بايد يک پرستار داشته باشند (که در ايران، هر ۱۲ بيمار يک پرستار دارند). 70 درصد بار خدمات بهداشتي - درماني بر دوش پرستاران است؛ بر اساس پژوهشي در ايران، 33 درصد از پرستاران تجريه خشونت از جانب بيمار يا همراهيان او را دارند. بسياري از پرستاران پس از 12 سال کار مداوم، سلامت خود را از دست مي‌دهند و به يکي از انواع بيمارهاي روحي، رواني، اسکلتي، ناراحتي معده، ستون فقرات، اختلالات خواب و يا هپاتيت دچار مي‌شوند.
پرستاران با انبوه مراجعان و بيماران مواجه هستند، بطوريکه يک پرستار با ۱۲ يا ۲۰ و در برخي موارد تا ۲۵ بيمار در حال ارائه خدمات است در صورتي که استاندارد نسبت پرستار به بيمار در بخش عمومي۱ به ۵ و در بخش ويژه ۱ به ۱ است. در حال حاضر در تمامي‌بيمارستان‌ها نسبت بيمار به پرستار در بخش ويژه ۳ به ۱ و در بخش عمومي‌از ۱۰ بيمار آغاز مي‌شود تا ۲۵ بيمار به ۱ پرستار مي‌رسد. نيمي‌از جمعيت 600 هزار نفري نظام سلامت كشور در بخش دولتي فعاليت مي‌كنند كه از اين ميزان تنها 7/7 آنان پزشك هستند و حدود 50 درصد از اين جمعيت را پرستاران تشكيل مي‌دهند. در پنج سال گذشته 110 بيمارستان در كشور افتتاح شده‌اند كه اين كار به معناي اضافه شدن 12 هزار تخت بيمارستاني است. اين شرايط موجب شده است كه ميانگين پرستار به تخت به 7/0 برسد هرچند كه تنها در مقطع كوتاهي اين رقم بالغ بر 9/0 شده بود. در چهار سال اخير از 14 هزار پرستار استخدام شده در هر سال، هشت هزار نفر جايگزين بازنشستگان شده‌اند و در حال حاضر 160 هزار پرستار فعاليت مي‌كنند كه نيمي‌ازآنها در سازمان‌هاي دولتي فعال هستند. براساس آماربهداشت جهاني کل نيروهاي بهداشتي و درماني بايد 25 نفر براي هر هزار نفر باشند. اما اين آمار در ايران 8 به هزار نفر است. در حوزه آموزش پرستاري عليرغم همه کمبودها ۱۹۳ دانشکده پرستاري مشغول به فعاليت هستند و حدود ۶۰ هزار دانشجو و اساتيد نيز در حوزه پرستاري کار مي‌کنند.
زمان فعاليت پرستاران زياد است
براي اينکه بيشتر از وضعيت پرستاران با خبر شويم به سراغ « حسينعلي شهرياري» عضو کميسيون بهداشت و درمان مجلس شوراي اسلامي‌رفته ايم، او در اين باره به خبرنگار «تجارت» مي‌گويد:«پرستاران يکي از پرتلاش‌ترين شغل‌هاي حوزه بهداشت و درمان هستند، که متاسفانه حمايت‌هاي مالي و رفاهي مناسبي از اين قشر در جامعه صورت نگرفته است، البته مجلس شوراي اسلامي‌تلاش‌هاي زيادي را براي رفاه حال اين افراد انجام داده است و قانون خدمات پرستاري را به اجرا گذاشته اند.» او ادامه مي‌دهد:« يکي از مشکلات پيش روي پرستاران مربوط به شوراي عالي بيمه است که به دليل مشکلات اعتباري اين شورا توان اجراي طرح‌ها و برنامه‌هاي رفاهي براي پرستاران را ندارد.» اين عضو کميسيون بهداشت و درمان مجلس شوراي اسلامي‌در پاسخ به اين سوال خبرنگار «تجارت» درباره اينکه وضعيت استخدامي‌پرستاران به چه شکل است؟ مي‌گويد:« در چند سال اخير استخدامي‌قابل توجهي در وزارت بهداشت به ويژه براي پرسنل پرستاري صورت نگرفته، اين درحالي است، که روز به روز به تعداد بيمارستان‌ها و تخت‌هاي درماني در کشور افزوده مي‌شود و نيازمند پرسنل درماني از جمله پرستاران هستيم.» «شهرياري» در ادامه مي‌افزايد:« متاسفانه شاهد اين هستيم که در برخي از بيمارستان‌هاي دولتي به دليل کمبود پرستار مجبور مي‌شوند ساعت کاري پرستاران را افزايش دهند که اين موضوع کاهش کارايي خدمات پرستاران را به دنبال مي‌آورد و گاهي يک پرستار بايد بيش از يک شبانه روز در محيط کاري اش فعاليت کند و در اين فاصله زماني بايد به چند بيمار خدمات رساني کند.» اودرپاسخ به سوال ديگر خبرنگار «تجارت» درباره اينکه چرا دولتمردان توجهي به استخدام پرستاران ندارند؟ پاسخ مي‌دهد:« متاسفانه اصل 44 که مربوط به کوچک سازي دولت است در حوزه بهداشت و درمان نيز صورت گرفته است، به طوري که دولتمردان معتقدند که بخش بهداشت و درمان را بايد در اختيار بخش خصوصي قرار دهند، در صورتي که حوزه بهداشت و درمان جزو وظايف اوليه دولت‌ها به حساب مي‌آيد و بايد اداره بهداشت و درماني کشور را دولتي انجام داد.»
200 هزار پرستار در کشور کم داريم
در اين ميان« اکبرترکي» ديگر عضو کميسيون بهداشت و درمان مجلس شوراي اسلامي‌در گفتگو با خبرنگار«تجارت» مي‌گويد:« فعاليت بهداشتي و درماني به شکل تيمي‌صورت مي‌گيرد و پرستاران به عنوان مهره اصلي اين تيم به حساب مي‌آيند، بنابراين بايد به فعاليت پرستاران توجه ويژه‌اي داشت.»
او در ادامه مي‌افزايد:« پرستاران در تمامي‌حوزه‌هاي بهداشت و درمان فعاليت دارند، اين افراد در بخش‌هاي گوناگون مانند مامايي، اتاق عمل، بخش مراقبت‌هاي ويژه و...فعاليت دارند، اما متاسفانه در کشور ما طبق آخرين آمارهايي که وزارت بهداشت اعلام کرده است 200 هزار نفر پرستار کم است که انتظار داريم دولتمردان و بخش خصوصي در اين حوزه گام بلندي را براي استخدام و رفاه حال آنان انجام دهند.» اين نماينده مجلس شوراي اسلامي‌درپاسخ به سوال خبرنگار«تجارت» درباره اينکه مجلس شوراي اسلامي‌برنامه‌اي در لايحه بودجه سال آينده در زمينه مشکلات پرستاران داشته اند؟ مي‌گويد:« در برنامه ششم کشور ساعت کاري پرستاران را کاهش داده ايم، اما به دليل کمبود پرستار در بيمارستان‌ها و مراکز درماني همچنان ساعت زيادي را پرستاران مشغول به فعاليت هستند، متاسفانه در بودجه سال 97 اعتباري براي افزايش حقوق پرستاران صورت نگرفته است و نتوانسته‌ايم ميزان حقوق دکترها و پرستاران را به شکل مناسبي در نظر بگيريم.» اين عضو کميسيون بهداشت و درمان مجلس شوراي اسلامي‌در ادامه مي‌افزايد:« طرح قاصدک که چندسالي است به اهداف گوناگون شامل پرداخت کارانه و هم سطح سازي حقوق‌ها صورت گرفته در حال اجراست.» وي در پاسخ به اين سوال خبرنگار «تجارت» که برخي از پرستاران حقوق بسيار کمي‌نزديک به يک ميليون و 500 هزار تومان دريافت مي‌کنند که بسيار اندک است و موجب مهاجرت اين افراد به خارج از کشور مي‌شود؟ مي‌گويد:« به هيچ عنوان درست نيست که يک پرستار اين ميزان حقوق دريافت کند، چرا که کمترين حقوق پرستاران 2 ميليون تومان است و ما تاکنون گزارشي مبني بر مهاجرت پرستاران خارج از کشور نداشته ايم، البته سازمان هلال احمر جمهوري اسلامي‌ايران در کشورهاي گوناگون شعبه دارد و برخي از پرستاران در يک دوره مشخصي به شکل داوطلبانه به شهر دبي امارات متحده عربي، در زمان حج به برخي از شهرهاي عربستان، شهرهاي کربلا، نجف، بصره و سامرا کشور عراق، شهر دمشق کشور سوريه و... اقدام به امداد رساني مي‌کنند.»
مهاجرت پرستاران به خارج از کشور
سال گذشته دکتر«علي محمد آدابي» رئيس کل سازمان نظام پرستاري کشور با دل پر از وضعيت پرستاران و در دفاع از حقوق آنها از بي توجهي وزارت بهداشت به خواسته‌هاي قانوني جامعه پرستاري ابراز گلايه کرد، او در اين باره مي‌گويد:« با وجود گذشت يک دهه از تصويب قانون تعرفه گذاري خدمات پرستاري در مجلس شوراي اسلامي، جامعه پرستاري کشور همچنان منتظر اجرايي شدن اين قانون است؛ در سال ۱۳۷۳ طرحي با عنوان نظام نوين اداره اموربيمارستان‌ها پايلوت و در سال ۱۳۷۶ به شکل فراگير در کشور اجرا شد تا قبل از اجراي اين طرح اختلاف درآمد پزشک و پرستار به عنوان ميانگين و با توجه به ميزان درآمد افراد جامعه کمتر از ۲ برابر بود؛ براي نمونه در سال ۱۳۶۳ پزشک ۷ هزار تومان درآمد داشت پرستار ۴ هزار تومان دريافت مي‌کرد يعني درآمد پزشک کمتر از دو برابر يک پرستار بود اما پس از اجراي طرح نظام نوين اداره امور بيمارستان‌ها درآمد پزشکان با تفاوت ۵ تا ۱۰ برابر نسبت به درآمد پرستاران رسيد.» وي ادامه مي‌افزايد:« اين مساله سبب نارضايتي شديد بين تيم درماني شد به طوري که در تاريخ ۶ تير ۱۳۸۶ قانوني در مجلس شوراي اسلامي‌تصويب شد تا به سبب آن پرستاران نيز همانند پزشکان در کنار دريافت حقوق از حق الزحمه اقداماتي که انجام مي‌دهند در قالب تعرفه‌هاي خدمات پرستاري بهره مند شوند.» به گفته وي بيش از ۹ سال از تصويب اين قانون مي‌گذرد و در ۶ تير ماه ۸۶توسط شوراي نگهبان از ۲ منظر تطبيق با قانون اساسي کشورو تطبيق با شرع مقدس اسلامي‌تصويب و به دولت ابلاغ شد تا ظرف مدت ۶ ماه با تشکيل کارگروهي متشکل از وزارت بهداشت و سازمان نظام پرستاري و شوراي عالي بيمه نسبت به تعيين بسته‌هاي خدمتي و برآورد بار مالي آن و اعلام مجدد به مجلس براي تامين اعتبار اين کار صورت گرفت. او خاطرنشان مي‌شود:« اما متاسفانه بعد از گذشت ۹ سال همانند بسياري از مشکلات لاينحل بهداشت و درمان، اين قانون هم مسکوت باقي مانده است و عملا نه تنها پرستاران طي اين ساليان از حق مسلم خود برخوردار نشده‌اند بلکه همراه با طرح تحول نظام سلامت اين اختلاف درآمدي به ۴۰ برابر و در بعضي موارد تا ۱۰۰ برابر رسيده است.» رئيس کل سازمان نظام پرستاري کشور مي‌گويد:« بايد توجه داشت از زماني که تفاوت درآمدي بين يک تيم کاري شکل مي‌گيرد خود به خود نگاه‌ها عوض مي‌شود و نگاه از بالا به پايين و نگاه ارباب رعيتي مي‌شود.» آن طور که وي مي‌گويد:« اميدواريم در آستانه ۱۰ سالگي اين قانون با تلاش مسئولان به ويژه نمايندگان مجلس دهم اين ماجرا به سرانجام برسد اختلاف و شکاف عميق درآمدي بين کادر درماني کشور از بين رود. اکنون پرستاران مجبورند براي معيشت خود چند شيفت کار کنند در حالي که وزارت بهداشت با حمايت از پرستاران مي‌تواند سبب ارتقاي وضعيت روحي و اخلاقي اين عزيزان شود.» آدابي از افزايش 300درصدي مهاجرت پرستاران حرفه‌اي و ماهر ايراني به کشورهاي حاشيه خليج فارس و غربي مانند آمريکا، کانادا، آلمان ، قطر و عربستان ابراز نگراني کرد.
دلايل مهاجرت
«محمد شريفي مقدم » قائم مقام سازمان نظام پرستاري در اين ميان مي‌گويد:« يکي از مهم‌ترين دلايلي که باعث مهاجرت اين صنف از کشور مي‌شود، ميزان رفاهي است که براي پرستاران در کشورهاي ديگر در نظر گرفته مي‌شود. علاوه بر آن ميزان پرداختي و شان اجتماعي که در اين کشورها براي پرستار قائل مي‌شوند نيز موثر است. دنيا به اين نتيجه رسيده است که به صورت ويژه‌اي به اين حرفه نگاه کند، اما پرستاري در کشور ما متفاوت‌تر است و استانداردهاي پايين‌تري دارد. وي مي‌افزايد:« کشورهايي مانند کانادا و استراليا که پرستاران به آنها مهاجرت مي‌کنند، کمبود پرستار ندارند و نيروها در يک بخش عادي فقط از چهار بيمار و در بخش ويژه از يک بيمار مراقت مي‌کنند. اين طور نيست که پرستاران مراقبت از سه يا چهار بيمار را در بخش ويژه يا ۱۰ بيمار را در طول روز بر عهده داشته باشند.» قائم مقام سازمان نظام پرستاري مي‌گويد:« در ايران پرستار گاهي ۳۶ ساعت و معادل چند شيفت کار مي‌کند، اما در کشورهاي ديگر اين اجازه داده نمي‌شود؛ چراکه اگر ساعت کاري پرستار از حد معيني بالاتر رود، دچار خطا مي‌شود. خطاي او نيز بيمار را دچار ضرر مي‌کند؛ به همين دليل مي‌گويند پرستار بيمار نبايد بالاي سر مريض برود. اما اينجا گاهي به پرستار استعلاجي داده نمي‌شود. در دنيا ميانگين ساعات کاري پرستاري ۳۵ تا ۴۰ ساعت در هفته است و اضافه کار نيز اجباري نيست. براي انجام يک بررسي در زمينه تاثير ساعات کاري بر ميزان خطاي پرستاران، مطالعه‌اي در آمريکا انجام شد که طي آن ساعت کار پرستاري را از هفت به ۹ ساعت رساندند؛ نتايج نشان داد ميزان خطاي پرستاران ۱۴ درصد افزايش يافت.» «شريفي مقدم»، کمبود شديد نيرو، اضافه کاري‌هاي اجباري و وضع معيشتي نامناسب را از جمله دلايل ديگر مهاجرت پرستاران اعلام کرد و گفت: ممکن است خانواده‌اي چهار نفره براي اداره زندگي خود به پنج ميليون تومان نياز داشته باشد. پرستار اگر بخواهد اين سطح از درآمد را داشته باشد بايد دو و گاهي سه شيفت کار کند. در حال حاضر ميانگين پرداختي به پرستاران در بيمارستان‌هاي بخش دولتي بين دو تا سه ميليون تومان همراه با کارانه است. آنها اگر بخواهند اين درآمد را به پنج ميليون تومان برسانند، بايد دوشيفت و معادل ۳۸۰ ساعت در ماه در بخش‌هاي دولتي و خصوصي کار کنند. گاهي نيز مجبور مي‌شوند سه شيفت در ماه کار کنند. در اين صورت خطا اجتناب ناپذير است.
وعده دو وزير
وزير تعاون و وزير بهداشت ديروز در همايش گراميداشت روز پرستار هر کدام جداگانه وعده‌هايي را به جامعه پرستاري بيان کردند.
«علي ربيعي» وزير تعاون مي‌گويد:«براي بهبود شرايط پرستاري برنامه داريم و با يک نظام پرستاري شاداب مي‌توانيم هزينه‌هاي‌مان را کاهش داده و پزشکان را متوجه کارهاي اصلي‌تر کنيم.»
«ربيعي» ادامه مي‌دهد:« مسائل پرستاري در دل ساختارهاي معيوبي که سال‌ها حاکم بود، به پيش مي‌رفت و نابرابري ايجاد شد. ما بايد در کنار هم باشيم و با عقلانيت مسائل را حل کنيم. بايد بدانيم ريشه مشکلات پرستاران کجا است. اگر امروز از من بپرسند وضع پرستاري مطلوب است يا خير؟ پاسخ من خير است، اما براي آن برنامه داريم. با يک نظام پرستاري شاداب مي‌توانيم هزينه‌هاي‌مان را کاهش دهيم و پزشکان را متوجه کارهاي اصلي‌تر کنيم. وي مي‌افزايد:« اگر نتوانستيم مصوبه تعرفه پرستاري را اجرا کنيم، به علت انباشت مسائل زياد در نظام سلامت بود. بايد در جهت عادلانه‌سازي تعرفه‌ها حرکت کنيم.» «سيد حسن قاضي زاده‌هاشمي» وزير بهداشت نيز درمراسم بزرگداشت روز پرستار در جمع خبرنگاران اعلام کرد:« پرستاران با فشار کاري بالايي روبرو هستند و کمبود نيرو از عمده‌ترين مشکلات اين قشر است.»
وي افزود:« براي تامين نيروهاي پرستاري ما از مجلس شوراي اسلامي‌مطالبه داريم. اکنون که ۲۴ هزار تخت راه اندازي شده نياز به پرستار بيشتر مشهود است و نيروي پرستاري نه در حد استانداردهاي بين‌المللي بلکه به اندازه حداقلي مي‌بايست براي ما تامين شود.»
«قاضي زاده هاشمي» افزود:« مطالبات معوق شش ماهه اول امسال نيروهاي پرستاري به صورت يکجا تا دو ماه آينده پرداخت خواهد شد.»
