آلودگی هوا مساله‌ای نیست که بتوان منکرش شد و تنگ‌تر شدن هر لحظه پنجه آلودگی هوا بر گریبان مرد، زن، کودک، پیر و جوان پایتخت نشین را نادیده گرفت؛ معضل غیر قابل انکار آلودگی هوا به آن جایی رسیده که برخی از آمارهای موجود حاکی از مرگ روزانه شهروندان تهرانی بر اثر بیماری‌های مرتبط با استنشاق هوای آلوده است؛ بگونه ای که رحمت الله حافظی رئیس کمیسیون سلامت شورای شهر تهران در صحن علنی از ثبت 4600 مرگ منتسب به آلودگی هوا در پایتخت طی سال گذشته خبر داد.
تاثیر آلودگی هوا بر سلامتی ، مساله‌ای است که حتی فرض احتمالی آن نیز ضرورت حل فوری و بدون فوت وقت معضل آلودگی هوای پایتخت را دو چندان می‌کند.
تهران این روزها به شهری بدل شده است که به گفته مسئولان، مرگ ساعتی شهروندانش را مدیون آلایندگی خودروها و موتورسیکلت‌هایی است که دست در دست هم، سهم عمده‌ای از این آلودگی را به دوش می‌کشند و حال و روز آسمان آبی شهر انارها را به سیاهی کشانده‌اند.
نقش پررنگ 3 میلیون موتورسیکلت در آلودگی هوای پایتخت
به گزارش ایسنا، رحمت‌الله حافظی رئیس کمیسیون سلامت و خدمات شهری و محیط زیست شورای شهر تهران با اشاره به وزن سنگین سهم موتورسیکلت‌ها در آلودگی هوای تهران، در حالی از سهم ۴۰ درصدی این وسیله‌های نقلیه دو چرخ در آلودگی هوای پایتخت خبر می‌دهد که برخی آمارهای ارائه شده از سوی سازمان‌های متولی، از تردد سه میلیون موتورسیکلت در پایتخت و 500 هزار موتورسیکلت بنزینی در محدوده بازار حکایت دارد.
وی همچنین با تاکید بر ضرورت حفظ سلامتی شهروندان تهرانی در موضوع آلودگی هوا از آلودگی هشت برابری موتورسیکلت‌ها در برابر خودروها و غیراستاندارد بودن آنها گلایه مند است بر لزوم ارئه راهکاری برای جلوگیری از تردد این موتورسیکلت‌ها تاکید دارد.
همچنین مهندس تشکری هاشمی، معاون حمل ونقل شهرداری تهران در گفت وگو با ایسنا در تشریح وضعیت موجود و میزان آلایندگی موتورسیکلت‌های بنزینی تهران می‌گوید: اغلب موتورسیکلت‌های بنزینی که در خیابان‌های شهر تردد می‌کنند فاقد استانداردهای زیست محیطی هستند و این موتورسیکلت‌ها حتی قادر به پاس کردن حداقل استانداردهای یورو 2 نیز نیستند.
وی دلیل آلایندگی شدید این موتورسیکلت‌ها را احتراق ناقص بنزین عنوان می‌کند و با هشدار در خصوص تولید حجم زیادی از آلاینده منواکسید کربن (co ) و دیگر آلاینده‌ها توسط این موتورسیکلت‌ها می‌افزاید: براساس بررسی‌های انجام شده، یک موتورسیکلت بنزینی به ازای هرکیلومتر پیمایش 15 گرم آلودگی تولید می‌کتد و برآوردها هم نشان داده است که موتور سیکلت‌های بنزینی موجود در بازار، نسبت به خودروهایی که دارای استاندارد یورو 2 هستند، تا هشت برابر آلودگی بیشتری تولید می‌کنند. از این رو و برهمین اساس تردیدی وجود ندارد که موتور سیکلت بنزینی، وسیله‌ای معیوب و نامناسب برای تردد در شهر تهران است.
ابوالفضل قناعتی سخنگوی کمیسیون حمل و نقل شورای شهر تهران نیز با اشاره به آلودگی بسیار زیاد هوا و صوت در مرکز شهر تهران می‌گوید: این آلودگی مردم و کسبه را آزار می‌دهد چراکه آلودگی صوتی یک موتور 40 برابر و آلایندگی هوای آن چهار برابر یک خودروی معمولی است.
طرح جدید شهرداری؛ چوب لای چرخ موتورهای آلاینده
آلودگی هوای تهران در سال‌ها و دهه‌های اخیر مسئولان شهری و کشور را بارها و بارها به صرافت یافتن راه‌حل‌هایی برای برطرف کردن این معضل انداخته و در سال‌های اخیر شاهد اجرایی شدن طرح‌هایی در راستای مهار آلودگی هوا بوده‌ایم؛ طرح‌هایی همچون زوج و فردکردن تردد خودروها در بخشی از نقاط شهر، تعطیلی مدارس در روزهای آلوده و حتی اجرای طرح سراسری زوج و فرد از درب منازل که علی‌رغم پاسخ موقتی، ولی هیچ یک در نهایت نتوانست تاثیر پایداری را در کاهش آلودگی هوای پایتخت بگذارد، ولی حالا و در آخرین طرح ارائه شده آن طور که شهردار تهران عنوان کرده است، طرحی جدید با نام ممنوعیت ورود موتورسیکلت‌های «بنزینی» به منطقه 12 و به خصوص هسته مرکزی بازار در راه است؛ طرحی که شاید نقش پررنگ موتورسیکلت‌ها در آلودگی هوای پایتخت، شهرداری تهران را به صرافت انداخته تا از گذار اجرای آن، بتواند تا 40 درصد از آلودگی هوای این ابرشهر را بکاهد.
البته گرچه وسعت اجرای این طرح و دلایل متعدد و متنوع دیگر، نشان از ناهمواری و طولانی بودن مسیر اجرای طرح و موفقیت آن دارد ولی تشکری هاشمی معاون حمل و نقل شهرداری تهران به این طرح بسیار امیدوار است و معتقد است برنامه‌های ویژه برای اجرای این طرح دارد.
وی «موتور برقی» را تجربه موفق دو دهه اخیر شهرهای بزرگ و آلاینده غربی معرفی می‌کند و می‌گوید: استفاده از موتورسیکلت برقی در دو دهه اخیر در بسیار از شهرهای بزرگ دنیا به خصوص در شهرهایی که با آلودگی هوا مواجه بودند، امتحان خود را پس داده و ثابت شده که موتوربرقی هیچ الایندگی در هوا ایجاد نکرده و علاوه بر آن، آلوگی صوتی نیز ندارد.
تشکری هاشمی در حالی موتورسیکلت های بنزینی را برای تردد در تهران معیوب می داند که معتقد است: موتورسیکلت‌های هیبریدی و انژکتوری به دلیل آلایندگی کمتر برای تهران مناسب هستند اما به دلیل قیمت بالا، کمتر مورد استقبال و استفاده قرار گرفته بودند ولی امروز موتورسیکلت‌های برقی، گزینه مناسبی برای تردد در پایتخت هستند.
این شرایط در حالیست که حافظی، راهکار حل آلودگی هوای پایتخت را تنها در گروی ممانعت از تردد موتورسیکلت‌های بنزینی نمی‌داند و می‌گوید: ما مدعی نیستیم که با حذف موتور بنزینی مشکل آلودگی هوا حل می‌شود، بلکه معتقدیم با حذف موتورهای بنزنی آلاینده، حفظ باغات، بهبود کیفیت بنزین، تولید خودرو با استاندارد یورو 4 و... این مشکل برطرف خواهد شد.
نباید طرح ممنوعیت تردد موتورهای بنزینی به صورت ضربتی اجرا شود
قناعتی با اشاره به انبوه تردد موتورسیکلت‌ها در منطقه بازار بزرگ تهران می‌گوید: ما علاوه بر ایجاد ممنوعیت ورود به بازار باید چاره‌ای نیز برای سرنوشت راکبان این موتورسیکلت‌ها بیاندیشیم و برهمین اساس موتورسیکلت‌های برقی را به کشور وارد کرده تا جایگیزین موتورسیکلت‌های بنزینی شوند.
وی با بیان اینکه باید شرایطی برای استفاده حداکثری از موتورهای برقی فراهم شود ادامه می‌دهد: نباید طرح ممنوعیت تردد موتورهای بنزینی به صورت ضربتی اجرا شود چرا که اجرای شتاب‌زده آن دردسرساز خواهد شد و به نظر می‌رسد حدود یکسال زمان برای فرهنگ و بستر سازی در نظرگرفته و بعد ازآن ماموران پلیس ضمن احترام، ممنوعیت ورود موتورهای بنزینی به منطقه 12 را فراهم کنند.
در این میان رحمت الله حافظی، نیز اجرای این طرح را منوط به جایگزینی موتورهای برقی به جای بنزینی می‌داند و در عین حال از در دستور کار قرار گرفتن جایگزینی موتورهای برقی به جای بنزینی از سال آینده خبر می‌دهد.
مزیت‌های مالی و جانی موتورهای برقی برای راکبان
البته باید توجه داشت که جایگزینی موتورهای برقی به جای بنزینی در حالی می‌تواند رخ دهد که شرایط استفاده از موتورسیکلت‌های برقی در سال آینده برای راکبان فعلی موتورهای بنزینی به نحوی به تصویر کشیده شود که این افراد استفاده از این موتورها را به نفع خود ببینند. از این رو تشکری هاشمی با اشاره به روش ایجابی طولانی مدت برای افزایش رغبت عمومی به استفاده از این موتورها توسط شهرداری، در خصوص مزیت‌های مالی این موتورها برای مالکانشان می‌گوید: قیمت برق مصرفی این موتورها به مراتب از مصرف بنزین کمتر است و برای مالکان در بلند مدت استفاده از موتور برقی، مقرون به صرفه است.
وی همچنین از ایجاد دسترسی رایگان برق برای موتورسواران دارای موتور برقی در معابر شهری و پارکینگ‌ها خبر می‌دهد و با اشاره به امنیت بالای این موتورها تاکید دارد: از آنجایی که این موتورهای برقی شتاب لحظه ای و مانور پرخطر ندارند. می‌تواند ایمنی بیشتری به شهر و شهروندان بدهد و کمک جدی به ارتقا ایمنی شهر داشته باشند و این در حالی است که موتور بنزنی به دلیل ساختار ناایمن برای راکبان و ترک نشین حوادثی را ایجاد می کند ولی موتورهای نسل جدید به لحاظ ایمنی ویژگی برتری دارند.
تشکری هاشمی خاطرنشان می‌کند: ما با اجرای این طرح تنها به دنبال رقم زدن یک زندگی آرام و سالم برای شهروندان تهرانی هستیم.
تلاقی معیشت 500 هزار موتورسوار بازار تهران با طرح شهرداری
علی رغم تمامی محاسن عنوان شده برای استفاده و جایگزینی موتورسیکلت‌های برقی، هزینه اجرای این طرح و خرید موتورهای برقی بگفته خود موتورسوران، به شدت بالا است؛ هزینه‌ای که سرسام‌آور بودن آن باعث می‌شود تردید جدی در خصوص قابل اجرا بودن آن به میان آید و از اشتیاق عمومی برای تبدیل موتورهای بنزینی به برقی بکاهد؛ شاید از این رو بوده که شهرداری تهران پرداخت 80 درصد از هزینه خرید موتورهای برقی را به صورت تسهیلات و وام، متقبل شده است.
البته تشکری هاشمی نیز با پذیرش این مشکل بر سر راه اجرای این طرح می‌گوید: بایستی در ابتدا تسهیلاتی را برای خریداران موتورسیکلت ایجاد کرده و با کمک به توسعه ساخت و تولید این موتورها در بین صنعتگران، امکان دسترسی حداکثری مردم را به این نوع موتورها افزایش دهیم. چرا که وقتی این موتورها به تولید انبوه برسند قیمت آن کاهش می یابد.
همچنین قناعتی نیز با بیان اینکه شهرداری تهران بخش عمده هزینه خرید موتور برقی را وام می‌دهد معتقد است: با هشت میلیون تومان که بخش عمده آن وام است می توان موتوری خوب خرید!
اما از سوی دیگر آمار ارائه شده از سوی حسین شهیدزاده قائم مقام شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، که از تردد 500 هزار موتورسیکلت بنزینی با میانگین تردد روزانه 100 کیلومتر خبر می‌دهد جای تامل دارد؛ چراکه این میزان تردد برای موتورسیکلت‌ها نشان دهنده آنست که موتورسیکلت‌های این محدوده، عمدتاً وظیفه جابجایی بار و مسافر را برعهده دارند و منبع درآمد قشر ضعیفی از جامعه هستند؛ به عبارت دیگر این موتورسیکلت‌های دودی و آلاینده برای 500 هزار نفر از شهروندان عمدتاً ضعیف، وسیله امرار معاش است. لذا حتی جایگزینی موتورهای برقی با تسهیلاتی معادل 80 درصد قیمت این موتورهای برقی گران‌قیمت نیز نمی‌تواند درد اجرای این طرح برای این قشر ضعیف را کم کند، چراکه از یک سو تامین 20 درصد باقی هزینه‌های خرید موتورهای برقی و از سوی دیگر باز پرداخت وام 80 درصدی، برای قشری که به اصطلاح خودشان، دخل و خرج روزانه‌شان در بهترین حالت «سر به سر» می‌شود، آسان نیست.
این درحالی است که تشکری هاشمی به چرایی آغاز اجرای این طرح از منطقه 12 و احتمال عدم استقبال موتورسواران از این طرح اینگونه پاسخ می‌دهد: باید به منفعت جمعی توجه شود و اگر قرار است در قبال یک موتورسیکلت بنزین سوز ارزان قیمت، فقط یک نفر به منفعت برسد اما هزاران نفر متضرر شوند، همه ما مسئولیت داریم تا این خطر را جبران و رفع کنیم چرا که امروز سلامت مردم ما به شدت در خطر است و برای اینکه منفعت مالی موتورسواری فراهم شود نباید سلامتی احاد مردم را به خطر انداخت.
وی با تاکید بر ارائه خدمات یارانه ای و حمایتی به موتورسوارن بنزینی ادامه می‌دهد: باید شرایط خاصی فراهم شود تا فرد احساس ضرر نکند و به دلیل تردد هزاران نفر در محدوده بازار، این طرح از آنجا آغاز شد.
معاون شهرداری تهران در مورد میزان موفقیت این طرح نیز می‌گوید: تجربه نشان داده اگر عاقلانه، پخته و کارشناسی راه را آغاز کرده و مداومت داشته باشیم، موفق می شویم. به یاد دارم که در زمان ایجاد پیاده راه بازار نیز بسیاری از افراد از موفقیت این طرح نگران بودند اما حالا به عنوان یک دستاورد ارزشمند تلقی می شود که توانسته آرامش را در هسته مرکزی ایجاد کند و این نگرانی ها در مورد طرح جدید در حالی است که دوهفته قبل بازاریان از تردد موتورسیکلت ها در محوطه داخلی بازار به شورای شهر گلایه داشته و حالا ممنوعیت تردد در بازار مسقف مصوب شده است.
بی اعتمادی عمومی به طرح‌های تسهیلاتی مشکل بزرگ پیش روی شهرداری
از سوی دیگر سابقه بدقولی مسئولان در اجرای طرح خروج خودروهای فرسوده و وعده و وعیدهایی که بسیاری از آنها در موعد مقرر محقق نشد، عاملی دیگری است در کم اثر شدن تسهیلات 80 درصدی شهرداری برای خرید موتورهای برقی در میان مردم؛ تسهیلاتی که تجربه تلخ موارد مشابه آن همچون وعده محقق نشده واگذاری وام بلاعوض و وام 10 میلیون تومانی در طرح خروج خودروهای فرسوده، باور پذیر کردن وعده وام 80 درصدی موتورهای برقی را سخت‌تر می‌کند.
همچنین ادامه فعالیت ده‌ها کارخانه تولید موتورسیکلت‌های بنزینی در کشور و مجبور کردن مردم به خرید و استفاده از یک محصول که با تاییدیه استاندارد و وزارت صنعت به بازار عرضه می‌شود، شائبه نقض حق مصرف کنندگان را در ذهن متبادر می‌کند و این تناقض را به وجود خواهد آورد که اگر موتورسیکلت‌های بنزینی تا این اندازه آلاینده و ناایمن هستند، چرا اجازه تولید آنها ملغی نمی‌شود؟!
به گزارش ایسنا، به هر حال گرچه حل آلودگی هوا از سال‌ها و دهه‌های پیش جای خود را در سخنان مسولان دولتی و شهری باز کرده است ولی روند افزایشی آلودگی در سال‌های اخیر، بیش از هرچیز نشان‌دهنده آن است که این سخنان کمتر توانسته فراتر از سالن‌های همایش و کنفرانس‌ها و میتینگ‌های انتخاباتی شنیده شود!
حال باید دید طرح جدید شهرداری با هدف ممنوعیت تردد موتورهای بنزینی به منطقه 12 و محدوده بازار تا چه اندازه خواهد توانست به مرحله اجرا نزدیک شود و رضایت‌مندی از اجرای آن را رقم بزند؛ طرحی که قرار است حل معضل چند دهه‌ای آلودگی هوای تهران را با گذاشتن چوب لای چرخ موتورسبکلت‌ها رقم بزند.
