ردپای متانول در مرگ‌هاي ناشي از مصرف مشروبات الکی

گروه اجتماعی: در چند هفته اخير آمارهاي وحشتناکي در مورد مرگ‌هاي ناشي از مصرف مشروبات الکلي در کشور اعلام شده که امروزه به صورت يک معضل از آن ياد مي‌شود. در اين رابطه با دکتر محمدرضا قديرزاده رئيس گروه مطالعات اعتياد و پزشکي قانوني گفتگو کرديم. دکتر قديرزاده علاوه بر اينکه کارشناس سازمان پزشکي قانوني هستند از جمله معدود درمانگران الکل نيز مي‌باشند که کتاب «راههاي کاربردي درمان اختلال مصرف الکل» نيز از تاليفات ايشان مي‌باشد.

•به تازگي مرگ‌هاي افراد بسياري به خاطر مصرف مشروبات الکلي گزارش شده است. آيا آماري در اين مورد وجود دارد؟
در مورد مرگ‌هاي ناشي از مصرف مشروبات الکلي در کشور از اول شهريور تا 15 مهرماه فوت 96 نفر ناشي از مصرف مشروبات الکلي را در کشور شاهد بوديم که 76 مورد بر اثر مصرف متانول و 15 نفر هم در دست بررسي است که احتمالاً متانول بوده و 5 نفر ديگر مصرف اتانول يا الکل بوده است. از اين تعداد 82 نفر در بيمارستان فوت کردند 8 نفر در منزل و محل فوت 6 نفر هم مشخص نيست. البته از اين تعداد 86 نفر آقا و 10 نفر خانم بوده‌اند. نکته مهم اين است که سالانه بين 100 تا 120 فوت ناشي از مصرف مشروبات الکلي در کشور داريم. متانول هر چند شبيه اتانول مي‌باشد ولي درجه مسموميت بالايي دارد که مي‌تواند منجر به کوري و حتي مرگ شود.

•چه اتفاقي افتاد که اين تعداد کشته در يک ماه و نيم را شاهد بوده‌ايم؟
سالانه حدود 100 تا 130 نفر مرگ ناشي از مسموميت الکل داريم ولي در اين مورد بايد بررسي کنيم که از کجا شروع شد و به کجا رسيده است. تحليل اين است که اين فوتها دو موج داشت. موج اول در اوايل شهريور بود که به صورت همه گيري در شهر کرج بود. در اين شهر حدود 100 نفر در رابطه با مصرف مشروبات الکلي مسموم شدند که به بيمارستان مراجعه کردند و 5 مورد فوتي داشتيم. گاهي در يک منطقه جغرافيايي مشروبات الکلي دست‌سازي توزيع مي‌شود که متانول به آنها اضافه شده است. اما پس از کرج، در اوايل مهرماه موج دوم را شاهد بوديم که فرق مي‌کرد، چون در استانهاي هرمزگان، خراسان شمالي، کهکيلويه و بعد هم دوباره در کرج موج اين مسموميت را شاهد بوديم. اما متاسفانه گسترش عجيبي داشت و کار به جايي رسيد که در همين مدت در 21 استان اخبار مسموميت ناشي از مصروف مشروبات الکلي را شاهد بوديم و بعيد نيست که در 10 استان باقيمانده نيز در روزهاي آينده موج مصرف مشروبات الکلي مورد دار را داشته باشيم. درموج دوم سراسر کشور درگير شدند و متاسفانه در 21 استان گزارش مرگ و مير داشتيم که در استانهاي هرمزگان، البرز، تهران، خراسان شمال و فارس بيشترين گزارشهاي فوتي را داشتيم.

•به نظر شما دليل اين مسموميت الکلي چيست؟
به نظر مي‌رسد يک محموله بزرگ متانول يا همان الکل چوب که کشنده است، در کل کشور توزيع شده و در تهيه مشروبات الکلي تقلبي از آن استفاده شده است. گزارش‌هايي که از سراسر کشور ارائه مي‌شود، نشانگر آن است که مشروبات الکلي مصرف شده به متانول آلوده است و حدس ما را بيشتر تأييد مي‌کند که متانول در کشور به صورت گسترده توزيع شده است.

•آيا امکان دارد که در آينده نيز اين اتفاق را شاهد باشيم؟
بعيد نيست. پيش بيني ما اين است که امکان موج سوم مسموميت الکلي در ماههاي آينده وجود دارد. با پايان ماه صفر مراسمات عروسي و جشن‌هايي را داريم که احتمال توزيع و مصرف مشروبات الکلي تقلبي را در اين مراسم‌ها زياد است بنابراين امکان مسموميت با متانول بعد از پايان ماه صفر بعيد نيست.

•آيا امکان اطلاع رساني نيست؟
اطلاع رساني بايد باشد اما عده‌اي گمان مي‌کنند که تنها در مشروبات دست ساز يا فله‌اي آلودگي متانول وجود دارد و به همين دليل مشروبات پلمب شده مي‌خرند. در حاليکه برخي از فوت شدگان مشروب پلمب شده خورده‌اند، يعني با مارک و برند معروف هم خورده‌اند. اکنون اين سؤال پيش مي‌آيد که مگر مشروبات پلمب شده مسموم نيز وجود دارد.
پاسخ اين است که با گران شدن قيمت دلار و سخت گيري مسوولان در واردات مشروبات الکلي، دلالان مشروبات الکلي در داخل اقدام به توليد مشروبات الکلي پلمب شده تقلبي مي‌کنند.
همين باعث مي‌شود که حتي به مشروبات پلمب شده نيز اعتمادي نباشد و بارها شاهد چنين مسموميت‌هايي با مشروبات هم بوده‌ايم. بنابر‌اين اطلاع رساني بايد صورت بگيرد.

•آيا مردم مي‌توانند متانول را در مشروبات قبل از مصرف تشخيص بدهند؟
اين امکان وجود ندارد. زيرا بي رنگ است و همان علايم الکل اتانولي را دارد که قابل خوردن است. اما يک طريقه تشخيص دارد. فردي که با اتانول مسموم شده باشد، از روز اول حال بدي دارد و روز اول مراجعه مي‌کند اما در متانول فرد روز اول حال بدي ندارد و روز به روز حالش بدتر مي‌شود. به عبارت بهتر رابطه معکوس دارد.

•اولين جاي بدن که متانول بر آن اثر مي‌گذارد، کجاست؟
اولين بخش بدن، دستگاه گوارش است که واکنش آن با حالت تهوع و استفراغ همراه است. با شروع اين علائم بهترين کار آن است که به سرعت به مراکز درماني مراجعه کنند. سابقه داشتيم که يک خانم 19 ساله مشروبات الکي مصرف مي‌کند و از روز اول مشکل داشت، اما به خانواده‌اش حرفي نمي‌زند. وي را به اسم مسموميت غذايي به درمانگاه مي‌برند و با درمانهاي اوليه، مقداري بهبود مي‌يابد. اما چون متانول روز به روز علائم بيشتر مي‌شود. در روز دوم با مشکل بيشتري رو به رو مي‌شود و اظهار مي‌کند که غذاي کپک زده مصرف کرده و در روز سوم دچار نابينايي مي‌شود و در روز چهارم فوت مي‌کند. در حالي که اگر روز اول به خانواده‌اش مصرف مشروبات الکلي را اعتراف کرده بود، مي‌توانستند درمان را انجام دهند يکي از راههاي درمان انجام دياليز است. با دياليز مي‌توان متانول را از خون بيمار خارج کرد و اين فرد مي‌توانست به جاي داغدار کردن خانواده، با اعلام به موقع و درمان مناسب به آغوش خانواده بازگردد.

•پيشنهاد شما به مردم چيست؟
پيشنهاد اول اين است که به سمت مشروبات الکلي نروند، حتي اگر فکر مي‌کنند که اين مشروبات الکلي سالم است. فارغ از اينکه در کشور ما از نظر مسائل شرعي و قانوني مصرف الکل اشکال دارد، امروزه در کشورهاي اروپايي هم به طور مرتب تبليغ مي‌شود که مصرف مشروبات الکلي به شدت کاهش يابد يا از نوع کم خطرتر استفاده کنند. اما در کشور ما با توجه به وضعيتي که مي‌بينيم، هيچ گونه مشروبات الکلي استانداردي وجود ندارد. نکته جالب توجه اينکه در مرگ و ميرهاي اخير دومورد نيز غير مسلمان داشتيم که يک مورد آن از اقليتهاي ارامنه و يک مورد هم کارمند کلمبيايي سيرک برج ميلاد بوده است. بنابر اين مصرف مشروبات الکلي مربوط به قشر خاصي نيست. توصيه دوم اين است که خانواده‌ها مراقب فرزندانشان باشند. ممکن است که اولين مصرف مشروبات الکي باعث کوري، از دست دادن کليه يا مرگ آنان شود. عده‌اي نگران هستند که اگر به دليل مصرف مشروبات الکي به درمانگاه مراجعه کنند، به نيروي انتظامي‌معرفي مي‌شوند. اين درست است؟ هيچ مرکز درماني حق ندارد اطلاعات شخصي بيمار را به فرد يا مرجعي اعلام کند. بنابر‌اين خيالاشان راحت باشد که نامشان به سيستم انتنظامي‌يا قضايي اعلام نمي‌شود.

•آيا از اطلاع رساني در مورد مصرف مشروبات الکلي رضايت داريد؟
به هيچ عنوان از اطلاع رساني در خصوص تبعات مصرف مشروبات الکلي رضايت ندارم. زيرا اگر به درستي اطلاع رساني مي‌شد، اين همه مسموميت و کشته نداشيم. اگر مسموميت ناشي از الکل در يک استان باشد، بايد ابتدا از طريق رسانه‌هاي استاني اطلاع رساني شود و در صورت شيوع در چند استان به صورت همزمان، پايه اطلاع رساني عمومي‌درسطح کشور صورت بگيرد. به عنوان مثال ايدز را به درستي اطلاع رساني نکرديم و اکنون با اين رشد بيماران ايدزي رو به رو هستيم. در مورد مشروبات الکلي هم اين معضل را داريم. متاسفانه به جاي اطلاع رساني دقيق، آن را انکار مي‌کنيم در حالي که بايد واقعيت‌ها را قبول کنيم که در کشورمان مصرف کننده و حتي معتادان به مشروبات الکلي را هم داريم که بايد براي درمان آنها اقدام کنيم. اکنون در کشور کلينک ترک اعتياد الکلي داريم، اما تعداد کمي‌از معتادان به مشروبات الکلي از وجود اين کلينيک‌ها خبر دارند متاسفانه عده‌اي از خانواده‌ها چون از وجود کلينيک ترک الکل خبرندارند، بي راهه مي‌روند. متاسفانه برخي از اعضاي خانواده معتادان الکلي، بيمارشان را به کلينيک ترک اعتياد مواد مخدر مي‌برند که به هيچ وجه درست نيست و چند مورد هم فوتي در اين زمينه داشته‌ايم.

•آيا در زمينه پيشگيري اقدامي‌صورت گرفته است؟
البته که پيشگيري بهتر از درمان است. درخصوص مسائل و آسيب‌هاي اجتماعي به اين درک رسيده‌ايم که با رفتار سلبي نمي‌شود با پديده مشروب خواري مبارزه کرد. به تازگي خبري در مورد لندن پايتخت انگليس در رسانه‌ها اعلام شده بود که با يک کار تحقيقاتي، مصرف مشروبات الکلي را در بين جوانان پايين آوردند، در حالي که در انگليس مصرف مشروبات الکلي آزاد است. به هر حال نبايد انکار کنيم که در کشورمان مصرف مشروبات الکلي داشته‌ايم، داريم وخواهيم داشت. عده‌اي در قالب خوشگذراني در ميهماني اقدام به مصرف مشروبات الکلي مي‌کنند در حالي که اگر بتوانيم سرگرمي‌هايي براي جوانان تعريف کنيم، شايد جوانان ما به سوي مصرف مشروبات الکلي نروند.
مصرف مشروبات الکلي علاوه بر حرمت شرعي از نظر سلامتي هم براي افراد آسيب‌رسان مي‌باشد. خصوصاً در کشور ما که گروه‌هاي سودجود براي منفعت شخصي اقدام به افزودن ناخالصي در مشروبات که مي‌تواند منجر به عوارض جبران ناپذيري شود لذا توصيه اکيد من اين است که به هيچ عنوان سمت مصرف مشروبات الکلي نروند تا يک عمر پشيماني نداشته باشند.