گروه اقتصاد کلان: اگر نگاهی به روند رشد شرکت‌های بزرگ دنیا بیندازیم، به خوبی جایگاه دانش و تکنولوژی در ارتقای این شرکت‌ها و کشورهای توسعه‌یافته مشخص می‌شود.
به گزارش «تجارت آنلاین»، امروز پنج شرکت بزرگ آمریکا همگی شرکت‌های «های‌تک» هستند؛ درحالی‌که بیست‌سال قبل تنها یکی از این شرکت‌ها جزء پنج شرکت بزرگ آمریکا بود و اکثر شرکت‌های بزرگ در صنایعی مانند انرژی، مالی یا صنایع تولیدی بودند. در سایر کشورها نیز تلاش برای ارتقای جایگاه در نظام نوین اقتصادی با جدیت در حال پیگیری بوده است. شاید چین بهترین نمونه از این کشورها باشد که نه تنها در تکنولوژی‌های جدید عقب نمانده، بلکه از این فرصت برای جبران جاماندگی خود به خوبی استفاده کرده است و در بعضی از حوزه‌ها گوی سبقت را از کشورهای توسعه‌یافته ربوده است. اما سوال اصلی اینجاست که پیشران حرکت به سمت اقتصاد با محوریت دانش و تکنولوژی چیست و برای نیل به هدف اقتصاد دانش‌بنیان چه اقداماتی لازم است؟ طبعا دانش فنی، سرمایه انسانی و دانشگاه‌های به‌روز از مهم‌ترین اجزای زیست‌بوم فناوری در هر کشوری هستند؛ اما شاید مهم‌ترین عاملی که در شرایط فعلی کشور ما می‌تواند پیشران حرکت به سمت اقتصاد دانش‌بنیان باشد، تامین مالی کسب‌وکارهای فناورانه است. اعداد و ارقام فعلی سرمایه گذاری در زیست‌بوم فناوری کشور حتی به نسبت اندازه اقتصاد کشور ناچیز بوده و از این میزان سرمایه‌گذاری نمی‌توان انتظار رشد جایگاه جهانی را داشت. برای تقریب به ذهن کافی است به سرمایه‌گذاری در این حوزه در بخش‌های مختلف جهان نگاهی بیندازیم.
مثلا میزان سرمایه‌گذاری در استارت‌آپ‌های کشورهای آفریقایی در سال گذشته بیش از ۵میلیارد دلار بوده است. اقتصاد آفریقا حدود ۱۲برابر اقتصاد ایران است و اگر میزان سرمایه‌گذاری به نسبت اندازه اقتصاد کشور تعدیل شود، باید در سال گذشته به‌صورت سرانگشتی بیش از ۱۰هزار میلیارد تومان در این حوزه سرمایه‌گذاری شده باشد تا بتوانیم ادعا کنیم به اندازه آفریقا در استارت‌آپ‌ها سرمایه‌گذاری کرده‌ایم؛ اما متاسفانه سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده حدود یک‌دهم این عدد بوده است. با همین معیار ساده، اگر کشور آلمان را مبنا قرار دهیم به عدد ۲۵هزار میلیارد تومان، چین ۳۳هزار میلیارد تومان و آمریکا ۷۰هزار میلیارد تومان می‌رسیم که این اعداد هیچ نسبتی با واقعیت‌های کشور ما ندارند. علاوه بر میزان سرمایه‌گذاری، نکته بسیار مهم دیگر، نحوه سرمایه‌گذاری در اقتصاد دانش‌بنیان است. تجربه کشورهای توسعه‌یافته نشان می‌دهد ساختار نهادی سرمایه‌گذاری در حوزه‌های فناورانه نقش بسیار مهمی در موفقیت این حوزه دارد و این ساختار که در کشور ما به سرمایه‌گذاری جسورانه یا مخاطره‌پذیر معروف شده است، بسیار متفاوت از سرمایه‌گذاری در شرکت‌های بالغ یا پروژه‌های زیرساختی است. چه بسا جریان مالی از مسیر نادرست نه تنها به زیست‌بوم فناوری کشور کمک نکند، حتی مخرب انگیزه‌های فعالان این حوزه هم باشد. علی‌الخصوص در سال جاری این نگرانی وجود دارد که نهادهای اقتصادی برای عمل به شعار سال شروع به سرمایه‌گذاری مستقیم در این حوزه کنند.
بدیهی است ورود پول‌های بدون ضابطه و خارج از اکوسیستم واقعی اگر مضر نباشد، مفید نخواهد بود. نمونه‌های فراوانی از سرمایه‌گذاری‌های شعاری در موضوعات مختلف را داشته‌ایم که بعدها راه را برای کار اصولی سد کرده است. نکته دیگر مشخص شدن انتهای تونل در مسیر سرمایه‌گذاری در استارت‌آپ‌هاست. به‌رغم سابقه بیش از ۱۵ ساله برخی از شرکت‌های فعال در این حوزه، هنوز تجارب موفق چندانی از عرضه سهام این شرکت‌ها برای عموم وجود ندارد. وقتی شرکت‌های مطرح این حوزه وارد بورس شوند و ارزش این شرکت‌ها در تابلوی بورس برای عموم مشخص شود، انتهای مسیر کارآفرینی در حوزه‌های فناورانه روشن شده و انگیزه فعالان این حوزه، علی‌الخصوص جوانان مستعد که بین رفتن و ماندن مردد هستند، بیشتر خواهد شد. در مجموع بدانیم که اقتصاد با بیلبورد دانش‌بنیان نخواهد شد و اقتصاد دانش‌بنیان نیازمند تامین مالی اصولی و قابل توجه در این حوزه است و برای اینکه امسال قدمی در این راه برداشته شود، لازم است هدف‌گذاری مشخص و قابل سنجش اولا در زمینه میزان تامین مالی در این حوزه و ثانیا تعداد عرضه اولیه‌های شرکت‌های فناورانه صورت پذیرد. همچنین لازم است زیست‌بوم فناوری به رسمیت شناخته شود و سرمایه‌گذاری از طریق سازوکارهای این زیست‌بوم به عمل آید و از هرگونه سرمایه‌گذاری مستقیم و غیر اصولی نهادهای عمومی در این حوزه جلوگیری شود. در این خصوص رئیس اتاق ایران با اشاره به نقایص تأمین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان، می‌گوید: در پرداخت تسهیلات بانکی، سرمایه‌های حاصل از اندیشه افراد به‌عنوان دارایی قابل تضمین شناخته نمی‌شود و این مسائل هجرت نخبگان را تشدید می‌کند. رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران گفت: موضوع تأمین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان، یکی از دغدغه‌های جدی موجود در این عرصه است؛ آن‌هم در بزنگاهی که خبرهای نگران‌کننده از افزایش مهاجرت این شرکت‌ها و سرمایه‌های فکری آن‌ها مطرح می‌شود. غلامحسین شافعی در نودوپنجمین جلسه شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی افزود: با عنایت به نام‌گذاری سال جاری از سوی مقام معظم رهبری و تأکید ایشان بر تولید دانش‌بنیان، هم‌اکنون موضوع تأمین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان مورد توجه است؛ امروز در پرداخت تسهیلات از سوی بانک‌ها به‌عنوان یکی از روش‌های تأمین مالی، شاهد مطالبه سند به‌منظور ضمانت تسهیلات هستیم.
درواقع، هیچ بانکی به سرمایه‌های حاصل از اندیشه افراد تسهیلات ارائه نمی‌کند و این نقیصه، هجرت نخبگان را تشدید می‌کند. وی افزود: سخت‌گیری‌ها و مصائب موجود در مسیر اخذ تسهیلات بانکی از سوی شرکت‌های دانش‌بنیان، نگرانی مهاجرت افراد در این حوزه را به وجود آورده است. لذا امیدواریم با توجه صحیح و کافی به فعالان واقعی این بخش، زمینه فعالیت در عرصه دانش‌بنیان فراهم و موانع موجود در این مسیر، مرتفع شود.
رئیس اتاق ایران در بخش دیگری از این نشست با اشاره به اهمیت موضوعات مرتبط با محصول زعفران و رفع موانع موجود در حوزه صادرات این محصول عنوان کرد: ضروری است در جلسه ویژه‌ای با حضور استاندار خراسان رضوی، مسائل و مشکلات موجود در مسیر تولید و صادرات این محصول بررسی گردد. سیاست‌گذاران باید متوجه خطری باشند که در زمینه کاهش صادرات این محصولات وجود دارد.
