منشاء گره‌های کور اقتصادی

فریدون مجلسی
تحلیلگر مسائل بین‌الملل

اقتصاد در ایران به این دلیل گره‌های کوری را تجربه می‌کند که در این چند سال از اصلاح به دور بوده است. البته احتمالاتی برابر ما گشوده شده است که خواه ناخواه اگر جنگی شروع نشود، احتمال تحول و کاهش مشکلات محتمل خواهد شد. برای اینکه نظام سیاسی در ایران سیاست ایدئولوژیک انعطاف ناپذیر را پیگیری می‌کند. که این رویکرد هزینه‌های زیادی به اقتصاد تحمیل کرده و در نتیجه مشکلات و کاستی‌های زیادی را موجب شده است. خیلی‌ها برقراری رابطه با عربستان را که با وساطت چین عملی شده است را راهی برای گره گشایی از اقتصادِ ایران می‌دانند که باید گفت، تا روزی که جنگِ یمن تمام نشود، دست ایران در منطقه بسته خواهد بود. نه تنها جنگ یمن، بلکه باید تکلیف رابطه ما با سوریه و حزب الله لبنان و ... نیز مشخص شود تا بتوانیم مناسبات لازم تجاری را با کشور‌های منطقه داشته باشیم. این را هم باید در نظر بگیریم که آمریکا قطعاً تلاش خود را برای بستن راه‌های تجارت بین الملل ایران به کار خواهد گرفت. این نشان می‌دهد، تا زمانی که اصرار به ضدیت و جدل با ایالات متحده داشته باشیم، گره‌های اقتصادی مان نه تنها باز نمی‌شود، بلکه روز به روز کورتر خواهد شد. اساساً باید اذعان داشت، نظام سیاسی ایران چاره‌ای جز جایگزینی تعامل به جای تنازع با نظام بین الملل ندارد. البته چین در زمان تحریم‌ها پنجره تجارتی خاصی را با بهره مندی از تحریم ایران به سمت بازار ایران باز کرده است و نیاز‌های اولیه صنایع ما نظیر مواد اولیه صنعتی را برطرف کرده و به عنوان تنها خریدار نفتِ ایران، نفت ما را خریداری کرده است. اکنون این بازار می‌تواند به کشور‌های دیگری مثل هند هم تسری پیدا کند. اگر هندی‌ها با مخالفت آمریکا مواجه شوند، می‌گویند، ایرانی‌ها نفتِ ۷۵ دلاری را بشکه‌ای ۶۰ دلار به ما می‌دهند و اگر شما با این نرخ به ما نفت بفروشید، با ایران داد وستد نمی‌کنیم. نکته مهم چیزی جز این نیست که ارزش دلار بعد از این نقش به دو دلیل کاسته می‌شود؛ دلیل اول بالا رفتن ارزش پول کشور‌ها است و دومین دلیل هم استفاده بیش از حد آمریکا از تحریم و بلوکه کردن پول کشور‌های دیگر است؛ یعنی کشور‌ها دیگر جرأت نمی‌کنند سرمایه شان را به دلار تبدیل کرده و در بانک‌های آمریکایی ذخیره کنند. البته این مسائل ربطی به تأثیر ایران ندارد. در واقع اقتصاد جهانی برای آزادی، تجارت ایالات متحده را تحت فشار قرار می‌دهد. نکته مهم این است، ایران باید بالاخره به عرصه اقتصاد جهانی برگردد که لازمه این مهم، پذیرش اف‌ ای تی اف و قبول معاهدات بین المللی است.