چرایی بازگشت کابوس خاموشی‌ها
گروه اقتصاد ی-زهرا سلیمانی: د ر شرایطی که د ولت مد تی قبل اعلام کرد ه بود پروند ه خاموشی ها د ر سال 1403 بسته شد ه، اما این روزها نه تنها از د امنه خاموشی ها کاسته نشد ه بلکه بر شد ت آن نیز افزود ه شد ه است. سخنگوی د ولت د یروز پس از نشست هیات وزیران اعلام کرد که قطعی برق انتخاب اول د ولت نیست بلکه ناچار به انجام آن است! موضوع اما تنها به خاموشی های برق ختم نمی شود ، بلکه د ر بسیاری از استان ها از جمله استان مازند ران مرد م و صنایع با قطع گاز نیز مواجه شد ه اند . پایش تجارت از سراسر کشور حاکی از آن است که بسیاری از خانواد ه ایرانی د ر مناطق مختلف د ر طول روز با خاموشی حد اقل د و ساعته برق روبه رو هستند ؛ ضمن اینکه بسیاری از بازارها، پاساژها، مجتمع های تجاری ، کارخانه ها، بنگاه ها و...نیز نسبت به قطعی گسترد ه برق گلایه مند هستند . این نارسایی های برقی د ر روزهایی به وقوع می پیوند د که از یک طرف ، فعالان اقتصاد ی و صاحبان کسب و کار خرد و متوسط یک سال را برنامه ریزی و سرمایه گذاری کرد ه اند تا د ر روزها و هفته های پایانی سال بتوانند از آن بهره برد اری کرد ه و فروش تضمین شد ه ای د اشته باشند . اما وقوع خاموشی های گسترد ه از یک طرف د ر روند تولید و ارائه خد مات اخلال وارد کرد ه و از سوی د یگر بخش فروش را با مشکلات عد ید ه ای روبه رو می سازد . کارشناسان معتقد ند یکی از د لایل اصلی این خاموشی ها ناشی از افزایش برود ت هوا و بالا رفتن مصرف گاز د ر کشور است. با توجه به اینکه خوراک اصلی نیروگاه های برق د ر کشور را گاز و و سوخت مایع تشکیل می د هد ، افزایش مصرف گاز خانگی باعث شد ه تا روند تامین گاز نیروگاه ها با مشکل مواجه شد ه و ناترازی د ر تولید برق کشور صورت گیرد . اساسا تعطیلات اد ارات، مد ارس، شرکت های د ولتی و ...به د لیل همین کاستی ها اعمال می شود . د یروز اما خبر عجیب د یگری هم به نقل از محمد اله د اد معاون انتقال و تجارت خارجی توانیر منتشر شد که ابعاد تازه ای از بحران کمبود برق د ر کشور را نمایان کرد . محمد ی با اشاره به ریشه های ناترازی برق د ر شرایط فعلی گفت :« علت 20د رصد از ناترازی های فعلی برق ناشی از فعالیت های ماینرهاست. » محمد د ر اد امه افزود :« د ر میان مصرف ماینرها، مصرفهای مجاز هم د اریم، اما متاسفانه این ۲۰ د رصد غیرمجاز فعالیت می کنند . بررسی ها نشان می‌د هد د ر حال حاضر بیش از ۱۰۰۰ مگاوات از برق تولید ی کشور به صورت غیرقانونی توسط مراکز غیرقانونی استخراج رمزارز مصرف می‌شود . هر ماینر به طور متوسط ۳.۵ تا ۴ کیلووات ساعت برق مصرف می‌کند . د ر واقع، به د لیل استمرار فعالیت ماینرها د ر کل ساعات شبانه روز محاسبات نشان می‌د هد هر ماینر به اند ازه نیاز برق ۱۰ خانوار برق مصرف می‌کند .»
اشتباه محاسباتی د ر ذخیره سازی سوخت
یکی از کارشناسان بخش انرژی کشور معتقد است مجموعه ای از سیاست گذاری های اشتباه باعث شد ه ناترازی برق د ر کشورمان به نقطه بحرانی فعلی برسد .
محمد حسین د ید ه بان د ر گفتگو با تجارت د رباره ریشه اصلی ناترازی برق کشور د ر شرالیط فعلی می گوید :« د لیل اصلی این ناترازی به یک اشتباه محاسباتی د ر مد یریت وزارت نیرو باز می گرد د . د ر شرایطی که مقد ار قابل توجهی گازوئیل و سوخت مایع برای زمستان امسال ذخیره شد ه بود ، اما وزارت نیرو د ولت قبل د ر ماه های پایانی فعالیت های خود ، این حجم انبوه گازوئیل را صاد ر کرد ه و د ر ازای آن بنزین وارد کشور کرد ! برآورد های مستند حاکی که وزارت نفت آنرا منتشر کرد ه حاکی است که ذخایر گازوئیل کشور د ر سال 1403 به نسبت د وره مشابه سال قبل با کاهش 2میلیارد و 600 میلیون لیتری مواجه شد ه است. این اشتباه محاسباتی باعث شد ، د ولت امسال برای تامین سوخت نیروگاه ها با مشکل مواجه شد ه و نتواند برق مورد نیاز خانوارهای ایرانی و صاحبان کسب و کار و تولید را تامین کند . »
او د ر اد امه یاد آور می شود :« از سوی د یگر د ر روزهای اخیر با افزایش برود ت هوا و بارش برف و باران د ر مناطق مختلف، مصرف گاز کشورمان هم با افزایش قابل توجهی مواجه شد . د ر واقع د ولت از یک طرف با افزایش نیاز به گاز د ر بخش خانگی مواجه شد و از سوی د یگر به د لیل نبود سوخت مایع و گازوئیل ناچار بود سوخت نیروگاه‌ها را از طریق گاز جبران کند . ایجاد تعاد ل و توازن د ر این مسیر برای د ولت ساد ه نیست، بنابراین د ست به اتخاذ مجموعه ای از تصمیمات زد ه که شرایط فعلی ناشی از آن است. د ولت از یک طرف تلاش کرد با تعطیلی اد ارات و سازمان ها و شرکت ها و...مصرف و تقاضا را کاهش د هد و از سوی د یگر با خاموشی د ر ساعات مختلف به زعم خود کمی از بار ناترازی ها بکاهد . اما مساله اینجاست که افزایش خاموشی ها د ر روزهای پایانی سال و پیک کسب و کار مرد م، خسارت های بسیاری را به وجود می آورد .»
د ید ه بان د ر تشریح این خسارت ها می گوید :«« من همین الان که با شما صحبت می کنم برای خرید به بازار ارد بیل آمد ه ام. بازار ارد بیل د ر خاموشی فرو رفته و کسبه ناچار به روشن کرد ن شمع و چراغ نفتی و د ر برخی موارد معد ود موتور برق شد ه اند ! مرد م وقتی می بینند محیط د ر اموشی فرورفته، از خرید منصرف می شوند و بازار را ترک می کنند . کسبه از این خاموشی ها گلایه مند هستند و اعلام می کنند فروش آنها د ر هفته های پایانی سال کاهش یافته است. این روند د ر خصوص کارخانه ها و صنایع مهم، خسارت های به مراتب بیشتری را ایجاد می کند .»
سرپرست معاونت مشترکین شرکت توزیع نیروی برق د ر پاسخ به پرسش تجارت د رباره سهم 20د رصد ی ماینرهای غیر مجاز د ر بروز ناترازی برق کشور می گوید :« د رباره مساله ماینرها به د لیل فقد ان د اد ه های مستند نمی توان با قطعیت صحبت کرد . از قرائن پید است د ر برخی سازمان ها، ارگان ها، د ستگاه ها و نهاد های خاص که امکان بازد ید شفاف اد اره برق د ر مورد آنها وجود ند ارد ، مزارع گسترد ه ماینر وجود د ارد . البته میزان مصرف برق این نوع مراکز نشان د هند ه آن است که مزارع ماینر زیاد ی د ر این بخش ها وجود د ارد . این ماینرها د ر طول سال فعالیت می کنند و د ر بهار و تابستان و پاییز و زمستان رمز ارز استخراج می کنند . من مامور نظارت کنند ه به هر کارخانه و شرکت و مغازه و ...می توانم بازد ید کنم و وضعیت مصرف برق آنها را بررسی کنم اما برخی مناطق، د ستگاه ها و ارگان ها هستند که امکان نظارت بر مصرف برق آنها وجود ند ارد .»
او اد امه می د هد :« هرچند معاون وزارت نیرو از سهم 20د رصد ی ماینرها د ر ناترازی برق صحبت کرد ه اند اما من شخصا معتقد م این سهم بسیار بیشتر از این اعد اد و ارقام است.»
جای خالی بخش خصوصی د ر صنعت برق
اما برای رفع این ناترازی ها چه باید کرد ؟ آیا اد عای مجریان د ر این خصوص که مشکل ناترازی برق د ر سال 1404 پایان می یابد ، د رست و مستند است؟ حمید رضا صالحی نایب رییس کمیسیون انرژی اتاق تهران د ر گفتگو با تجارت به این نکته اشاره می کند :« تا زمانی که د ولت راهبرد های اشتباه قبلی را د ر پیش بگیرد و زمینه های لازم برای سرمایه گذاری بخش خصوصی را فراهم نکند ، نمی توان به بهود امید ی د اشت.»
صالحی د ر اد امه یاد آور می شود :« صنعت برق کشور مانند بسیاری از حوزه های انرژی کشور به جذب سرمایه نیاز د ارد . این سرمایه ها را یا باید از خارج تامین کرد یا اینکه از سرمایه گذاران د اخلی بهره برد . اما سرمایه گذار د اخلی زمانی حاضر به سرمایه گذاری می شود که نقشه راه روشن و شفافی د ر این زمینه وجود د اشته باشد . امسال بر اساس آمارهای مستند ، فعالان تولید و صاحبان کسب و کار ضرر و زیانی حول و حوش 8هزار تا 20هزار میلیارد تومانی را از خاموشی ها متحمل شد ه اند . این فعالان اقتصاد ی حاضرند برق مورد نیاز کارخانه های خود را از بخش خصوصی خرید اری کنند تا بتوانند این ضرر و زیان را جبران کنند . اما به د لیل بخشنامه های د ستوری د ولت و د خالت د ر قیمت گذاری ها، امکان تامین برق صنایع با تکیه بر توان بخش خصوصی ممکن نیست.»
نایب رییس کمیسیون انرژی اتاق تهران اد امه می د هد :« د ولتی که از مذاکره و و.فاق با طرف های مختلف صحبت می کند ، چرا حاضر نیست با بخش خصوصی کشور برای بهبود شاخص های تولید برق گفتگو و توافق کند ؟ شک نکنید بخش خصوصی ایران به راحتی می تواند برق مورد نیاز صنایع و کارخانه ها را تامین کند ، با این سرمایه گذاری بار سنگینی از د وش د ولت برد اشته می شود و می تواند زمینه های رشد تولید را فراهم کند . د ر صورت ترسیم یک چنین نقشه راهی با مشارکت بخش خصوصی طی 2تا 3سال می توان، ناترازی های فعلی را رفع کرد .»
صالحی د ر پایان می گوید :« صنعت برق به گونه ای است که می تواند هزینه خود را تامین کرد ه و سود مناسبی به سرمایه گذاران برساند . اما سرمایه گذاران بخش صوصی حاضرند سود مکتسبه د ر این حوزه را صرف توسعه زیثرساختها و احد اث نیروگاه های تازه د ر کشور کنند اما هنوز توجهی به این موضوع نشد ه است.»
