گروه راه و مسکن: سیاری از مهاجرانی كه در یكی دو دهه اخیر شهر و روستای زادگاه خود را به امید دستیابی به شغل و رفاه بهتر ترك كردند و وارد تهران شدند، گمان نمی بردند كه پس از گذشت چند سال نه تنها به زندگی بهتری دست نیافته اند، بلكه آرامش زندگی خود را نیز از دست داده اند و اكنون به جز مشكلات اقتصادی، مشكلات دیگر نیز به زندگی آنان افزوده شده است. به نظرمی رسد نخستین عامل در تصمیم گیری شهروندان برای مهاجرت از پایتخت هزینه های هنگفت زندگی در كلانشهر تهران باشد. از اجاره و خرید مسكن گرفته تا هزینه خوراك و رفت و آمد، در سال های اخیر روند فزاینده ای در تهران داشته است.پس از انگیزه شغلی، یافتن مسكن مناسب و كیفیت زندگی بهتر مهمترین عامل در مهاجرت افراد به شمار می رود.بر پایه آمارها 40 درصد از هزینه های سبد هر خانوار ایرانی صرف هزینه مسكن می شود این رقم در تهران به 50 درصد می رسد. اینكه نیمی از درآمد خانوار صرف هزینه مسكنی شود كه در بسیاری مواقع نیز از نظر كیفیت، متراژ و محله مورد دلخواه افراد نیست، رقم بالایی به نظر می رسد. بنابراین قیمت بالای مسكن بهانه خوبی به دست آن افرادی داده است كه شاید با مبلغی بسیار اندك تر از آنچه در تهران هزینه می كنند، بتوانند خانه ای دلخواه در شهری دیگر بیابند.
افزایش انفجاری مسکن عامل اخراج شهروندان تهرانی
همچنین کارشناسان حوزه شهری معتقدند، افزایش انفجاری مسکن طی دو سال اخیر که قیمت مسکن را در تهران 109 برابر افزایش داد و به تبع آن موجب افزایش بی رویه قیمت اجاره بها مسکن شد در مهاجرت شهروندان از تهران و کوچ انان به شهرهای اقماری نقش داشته است. به‌موازات مشکلات اقتصادی که به مهاجرت برخی از اقشار جامعه از تهران منجر شده، فقدان مشاغل جدید در این شهر باعث شده از میزان مهاجرت از شهرهای دیگر به تهران کاسته شود و به‌موازات آن برخی ساکنان تهران نیز به دلیل هزینه‌های بالای مسکن از این شهر مهاجرت کنند. حالا در این شرایط زنگنه، سخنگوی کمیسیون تلفیق لایحه برنامه هفتم توسعه گفته است: در صورتی که فردی مهاجرت معکوس کند یعنی از تهران به شهرهای زیر ۶۰ هزار نفر روند شرط پنج سال سکونت برای دادن زمین به این افراد هم حذف خواهد شد. پیش تر نیز ارسلان مالکی، مدیر عامل سازمان ملی زمین و مسکن اعلام کرده بود که با حذف برخی از شرایط از جمله فرم ج، به هر ایرانی که متقاضی زندگی در جزیره ابوموسی باشد، زمین رایگان تحویل داده می‌شود یعنی برخلاف روند معمول ظاهرا گزینه احراز شرط سکونت نیز لحاظ نمی‌شود تا سایر ایرانی‌ها هم بتوانند امکان صاحبخانه شدن و خرید زمین در جزیره ابوموسی را پیدا کنند. حال در شرایطی که افراد با انگیزه یافتن شغل و زندگی بهتر راهی کلانشهرها می‌شوند ایا دولت با مشوق «اهدای زمین رایگان» می‌تواند در اخراج شهروندان از کلانشهرها و رشد روند معاجرت معکوس موفق عمل کند؟
مشوق مهاجرت معکوس شغل است نه زمین رایگان
در همین زمینه « علی نوذرپور» کارشناس مدیریت شهری و شهردار سابق منطقه ۲۲ تهران - معتقد است: «بهترین مشوق مهاجرت معکوس برای شهروندان اشتغالزایی است نه اهدای زمین رایگان در شهرستان ها.» نوذرپور به خبرنگار روزنامه «تجارت» گفته است: «دلایل شکلگیری تمرکز گرایی در کشور فراتر از بحث اهدای زمین و مسکن است در واقع افرادی که طی جند دهه اخیر به تهران و کلانشهرها مهاجرت کردند صرفا برای کسب درامد، کار و تحصیل بوده است، بنابراین اگر قرار است که این روند معکوس شود باید مفاهیم درامدزایی، اشتغال و تحصیل در شهرستان ها ایجاد شود.» این کارشناس حوزه مدیریت شهری با بیان اینکه درامدزایی شرط اول مهاجرت را شکل میدهد، میگوید:« برای رشد مهاجرت معکوس شهروندان از پایتخت و سایر کلانشرها، دولت باید موضوع درامدزایی و اشتغال را در شهرستان ها تقویت کند مگر این مهاجرت معکوس برای افرادی باشد که دیگر از سن فعالیت و کار برگشتند و صرفا به دنبال جان‌پناهی برای استراحت هستند و شرط اهدای زمین در مهاجرت و بازگشت این افراد به زادگاه‌هایشان و شهرستان های کم جمعیت صدق می‌کند.»
نسخه معیوب برای مهاجرت معکوس
نوذرپور با بیان اینکه اهدای زمین رایگان به شهروندان، نسخه معیوب دولت در و پایتخت شده در شهرها، شهرستان‌ها و روستاهای هدف تمرکز جمعت پیاده شود.» به گفته این کارشناس مدیریت شهری، همان عللی که موجب تمرکزگرایی اجرای مهاجرت معکوس است،گفته است:« با مشوق اهدای زمین رایگان نمیتواند یک نسخه کاملی برای مهاجرت در کشور عمل کند چراکه باید عینا دلایلی که موجب تمرکزگرایی در کلانشهرها شهرها شده می‌تواند موجب تمرکز زدایی شود.
مهاجرت تنها بر اساس سند آمایش سرزمینی
نوذرپور با تاکید بر اینکه مهاجرت باید برمبنای سند آمایش سرزمین شکل گیرد، می‌افزاید:« مهاجرت باید برمبنای سند آمایش سرزمین که موجب مهار گسترش بی‌رویه شهریی است شکل گیرد و متناسب با آن سند جمعت توزیع شود، در واقع با سند آمایش سرزمین تکلیف مهاجرت روشن است و بر حسب این اسناد باید حکم و مشوق‌های مهاجرت پیشنهاد داده شود. » به گفته این کارشناس حوزه مدیریت شهری، سند آمایش سرزمین میگوید ظرفیت‌ها، توانایی‌ها، منابع و امکانات را در سطح کشور جستجو و متناسب با آن ایجاد اشتغال و درآمد شود و بعد جمعیت در آن منطقه توزیع شود.» او میگوید: « چشم انداز سند توسعه هفتم برای رشد مهاجرت معکوس باید بر مبنای سند آمایش سرزمینی باشد در غیر اینصورت مشوق اهدای زمین رایگان برای مهاجرت معکوس، احکامی نیست که راه به جایی برد.»
توسعه افقی شهرها به معنای ایجاد هزینه
به گفته نوذرپور نسخه دولت در برنامه هفتم توسعه برای محدودسازی مرتفع‌سازی حرکت به سمت توسعه شهرها از شکل افقی به جای عمودی یک نسحه هزینه بر بود و قابلیت اجرایی ندارد. او با بیان اینکه توسعه افقی شهرها برای رفع کمبود مسکن به معنای ایجاد هزینه در شهر است، میگوید:« در شرایطی که اقتصاد شهرها، اقتصاد ضعیفی را تجربه می‌کنند، توسعه افقی شهرها برای رفع کمبود مسکن به معنای ایجاد هزینه در شهر است چراکه اماده سازی زمین برای توسعه شهری و شکلگیری تاسیسات زیر بنایی و امکانات رفاهی خود هزینه هنگفتی را می‌طلبد بنابراین باید در این شرایط از واحد سرزمین بهترین استفاده را برد و با توسعه عمومی و ساخت و ساز های عمومی بیشترین بهره وری را از منطقه شهری برد.» او میگوید: از انجایی که امکانات رفاهی به طور یکسان در همه جای یک سرزمین توزیع نمی‌شود لذا نسخه توسعه شهرها باید بر اساس طرح جامع تفصیلی ارائه شود وتحکام صادره برای نحوه شکلگیری و توسعه شهر چه به صورت افقی و چه عمودی باید طبق این نسخه باشد در غیر این صورت تنها کارکردی ندارد و در حد پیشنهاد باقی می‌ماند.»
