کد خبر: ۱۸۰۹۰۹
تاریخ انتشار: ۰۲ مهر ۱۴۰۰ - ۲۲:۴۴

مهار «پکن» به قیمت خیانت به متحدان اروپایی

محمد انیسی طهرانی

کارشناس سیاست بین‌الملل

در 15 سپتامبر (24 شهریور)، آمریکا، بریتانیا و استرالیا از مشارکت امنیتی جدید با نام اختصاری پیمان «آکوس» (AUKUS) رونمایی کردند. سه دولتی که برای مدت طولانی متحدان نزدیک یکدیگر محسوب می‌شوند، اما این مورد، تلاش مشترک برای تجهیز استرالیا به ناوگان زیر دریایی پیشرفته هسته ای محسوب می‌شود. «جو بایدن» رئیس جمهور ایالات متحده، «بوریس جانسون» نخست وزیر بریتانیا و «اسکات موریسون» نخست وزیر استرالیا همچنین برنامه هایی برای همکاری گسترده تر در زمینه امنیت سایبری، هوش مصنوعی و محاسبات کوانتومی تنظیم کردند.

واقعیت های بنیادین درباره «آکوس» بسیار ساده است، اما با پیچیدگی های خاصی گره خورده و همچنین آشکار می کند که جهان به کدام سمت در حال حرکت می باشد.

اول و روشن ترین مورد این است که این پیمان دفاعی، تصویر سنتی از توازن قدرت و تهدید در سیاست بین‌الملل را تداعی می کند. اگرچه در بیانیه مشترک آمریکا، بریتانیا و استرالیا هیچ اشاره ای به چین نشده اما احتیاج به نبوغ ویژه ای نیست تا درک شود «آکوس» واکنشی است که سه کشور از افزایش تهدید چین برداشت کرده اند. این تصورات تا حدی مبتنی بر افزایش توانایی چین، از جمله ظرفیت آن کشور برای ارتقاء قدرت دریایی در آسیا و اقیانوسیه می باشد. مجهز کردن استرالیا به زیردریایی های دوربرد و آرام (کم صدا) با محرکه هسته ای، «کانبرا» را قادر می سازد به همراه سایر اعضای گفتگوهای امنیتی چهار جانبه (ایالات متحده، هند و ژاپن) نقش فعال تری در منطقه ایفا کند.  

دوم، از جهت دیگر، تا همین اواخر نظر استرالیا درباره پیامدهای ظهور چین مبهم بود: فعالان بازرگانی امیدوارند روابط تجاری سودآور دو طرف حفظ شود، و استراتژیست های برجسته هشدار داده اند که اظهار مخالفت با افزایش قدرت چین به نفع منافع ملی استرالیا نیست. اما برخی از رفتارهای «پکن» به ویژه تصمیم بی دلیل برای اعمال تحریم تجاری علیه استرالیا به این بهانه که این کشور پیشنهادی برای تحقیقات مستقل بین المللی در مورد منشاء ویروس کرونا ارائه داده است، باعث سخت شدن مداوم نگرش «کانبرا» شده است. این واکنش چین یادآور این نکته است که ایالات متحده تنها قدرت بزرگی نیست که قادر به سوء رفتار دیپلماتیک است.

سوم، اعلام یک گام دقیق است که چند سال طول خواهد کشید تا به ثمر برسد. به این معنی که تحولات اخیر دیگر اهداف بلند پروازانه چین در حوزه های اقتصادی و فناورانه را نشانه گذاری نمی کند، بلکه چالش بزرگ امنیتی را پیش روی «پکن» قرار خواهد داد. اقدامات اعلام شده در 15 سپتامبر، تلاش های چین برای حضور قدرتمندانه در دریا و کنترل خطوط ارتباطی مهم را با دشواری روبرو خواهد کرد. به طور خلاصه شواهد حکایت از آن دارد که این پیمان هرگونه تلاش آتی چین برای هژمونی منطقه ای را با دشواری مواجه خواهد کرد.   

چهارم، اگر آثار «آکوس» را در حوزه اروپا مورد بررسی قرار دهیم واکنش های فرانسه یک مسئله کلیدی خواهد بود. دولت «پاریس» در مورد این توافقنامه «خشمگین» است زیرا این پیمان تعهد قبلی استرالیا را برای خرید 12 فروند زیردریایی به ارزش 56 میلیارد یورو (90 میلیارد دلار) از فرانسه را بدون اثر کرد. در واقع، پاریس تا آنجا پیش رفت که برگزاری یک مراسم بزرگ در واشنگتن به مناسبت جشن 240 سالگی همکاری میان فرانسه – ایالات متحده را لغو و در اقدامی بی نظیر سفیر خود را از آمریکا و استرالیا فراخواند. حتی «ژان ایو لودریان» وزیر خارجه فرانسه که بسیار محافظه کاران سخن می گوید این تصمیم استرالیا را همانند ضربه خنجری از پشت تعبیر کرد. باید توجه داشت که فرانسه از حامیان قوی نقش آفرینی فعالانه موضع امنیتی اروپا در مناطق مختلف است (موردی که دولت «جو بایدن» هم تمایل دارد) و همچنین پاریس ممکن است نقش آفرینی بالقوه ای در قسمت هایی از اقیانوس آرام را برای خود تعریف کرده باشد. اگر سه عضو پیمان «آکوس» ظرفیت فرانسه را فراموش کرده اند، لازم است درصدد جبران خسارت باشند.

موضوع نهایی بعد «هسته ای» است. روسای دولت های آمریکا، انگلیس و استرالیا بر این نکته تاکید کردند که این پیمان فقط محدود به انتقال فناوری محرک پیشران هسته ای می باشد و زیر دریایی های جدید به سلاح‌های هسته ای مجهز نخواهند بود.

رآکتورهای مورد استفاده در زیردریایی های هسته ای ایالات متحده به اورانیوم بسیار غنی شده نیاز دارند و استرالیا با گسترش ناوگان خود، به این فناوری دسترسی پیدا می کند. از این جهت این گامی در جهت ایجاد زیر ساخت های گسترده تر هسته ای است که آمریکا و در مرتبه بعد بریتانیا مایل به انتقال فناوری های بسیار حساس به متحدان نزدیک خود هستند. بنابر این، ممکن است بازیگران بین المللی این را نشانه ای بدانند که ایالات متحده در مکان و زمانی که شرایط اقتضا کند از مخالفت سنتی خود با اشاعه فناوری هسته ای چشم‌پوشی می کند. توافق هسته ای غیر نظامی آمریکا با هند در سال 2005 با این نتیجه گیری مطابقت دارد و پیمان جدید با استرالیا را نیز می توان در همین زمینه ارزیابی کرد. در واقع امر، دولت «جو بایدن» تمرکز خود را بر شرق آسیا و چین قرار داده است تا آنجا که پیامد کنش های سیاست خارجی اش باعث رنجش و حتی خیانت به متحدان و اتحادیه اروپا منتهی شود. سایر کشورها مانند کره جنوبی و ژاپن چگونه این تصمیم را خواهند دید و همچنین «پکن» چگونه آن را تفسیر می کند؟

قاعدتا بسیاری از مردم تمایل ندارند که شاهد افزایش کشورهایی با قابلیت سلاح هسته ای در آسیا باشند. اما مسئله بازدارندگی در آسیا و به ویژه بازدارندگی گسترده بسیار پیچیده است و با گسترش زرادخانه هسته ای چین بیشتر خواهد شد. اگر محیط امنیتی در سال های آتی وخیم تر شود، مخالفت آمریکا با سرعت افزایش ظرفیت های سلاح های هسته ای ممکن است کاهش یابد. اگر «پکن» مایل است از چنین نتیجه ای اجتناب کند، مدیریت آزمایشات موشکی و هسته ای کره شمالی و محدود کردن ادعاهای ارضی در دریای جنوبی و شرقی چین مکان مناسبی برای شروع خواهد بود. 

 

نام:
ایمیل:
* نظر:
آخرین اخبار