بازار نفت کام «چین» را شیرین می کند

محمد انیسی طهرانی
کارشناس سیاست بین الملل

دو ماه پیش (فروردین – اردیبهشت)، آژانس بین المللی انرژی زنگ خطری را درباره عرضه جهانی نفت به صدا درآورد و پیش بینی کرد که تحریم های غرب علیه روسیه روزانه 3 میلیون بشکه از بازارهای جهانی حذف می کند. اما اکنون آژانس بین المللی انرژی در آخرین گزارش ماهانه بازار نفت نظر کارشناسی خود را تغییر و اعلام کرد که کاهش رشد تقاضا و افزایش تولید از سوی اقتصادهای بزرگ نفتی بر آثار سوء تحریم ها غلبه می کند. در این گزارش تصریح شده است که در ماه آوریل (فروردین) تقریبا یک میلیون بشکه نفت روسیه از بازار حذف و انتظار می رود بعضی از اعضای اوپک پلاس و ایالات متحده همراه با کاهش رشد تقاضا، کسری عرضه روسیه را جبران کنند. افزایش نرخ تورم و قرنطینه جدید در چین هم به کاهش تقاضای نفت کمک کرده است. اما باید توجه کرد که حجم تولیدات برخی اعضای اوپک‌پلاس (ائتلاف تولیدکنندگان عضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت اوپک و غیراوپک) در خاورمیانه به چه میزان در حال افزایش است تا تصویر روشن به دست آید. عربستان سعودی و امارات متحده عربی در ابتدا به عنوان تنها کشورهایی که ظرفیت اضافی قابل توجهی دارند، به ذهن متبادر می شوند، اما هر دو به صراحت اعلام کرده اند که برنامه ای برای جبران بشکه های از دست رفته روسیه ندارند. وزیر نفت امارات در این رابطه گفت: نوسان‌های شدید موجود در بازار نفت به‌دلیل عرضه و تقاضا (بنیان‌های بازار) نیست و می‌توان دلیل آن را باید در اینکه برخی مشتریان نمی‌خواهند از بعضی کشورها نفت خام بخرند، جست‌وجو کرد و حرکت معامله‌گران از یک بازار به بازار دیگر فرآیندی زمان‌بر است. اما علیرغم این اظهارات، تولید نفت خام کشورهای عضو سازمان اوپک براساس گزارش این سازمان در ماه مه (اردیبهشت – خرداد) با افزایش 153 هزار بشکه ای از 28 میلیون بشکه در روز، عبور کرد. به عبارتی دیگر 13 عضو این سازمان در ماه آوریل (فروردین – اردیبهشت)، 28 میلیون و 648 هزار بشکه نفت خام تولید کردند که 153 هزار بشکه بیشتر از 28 میلیون و 500 هزار بشکه ماه مارس (اسفند – فروردین) بوده است. بر اساس گزارش ماه مه اوپک، عربستان با تولید روزانه ۱۰ میلیون و ۳۴۶ هزار بشکه، عراق با تولید روزانه ۴ میلیون و ۴۰۵ هزار بشکه و امارات با تولید روزانه ۳ میلیون و ۱۵ هزار بشکه، تولیدکنندگان بزرگ اوپک هستند. اما در رابطه با ایالات متحده، وزیر انرژی این کشور پیش تر اعلام کرده بود که تولید نفت و گاز آمریکا در حال افزایش است و برای جبران 1 تا 1.5 میلیون بشکه نفت در روز که در پی تهاجم روسیه به اوکراین از بازار خارج شده است، افزایش خواهد یافت. «جنیفر گرانهولم» به سی‌ان‌بی‌سی گفت که افزایش عرضه نفت آمریکا به بازار حدود یک میلیون بشکه در روز خواهد بود. اما دو موضوع محوری در رابطه با بازار کنونی نفت شایسته توجه ویژه ای است. اول؛ برنامه اتحادیه اروپا برای تحریم نفت وارداتی از روسیه: «اورسولا فون دِرلاین» رئیس کمیسیون اروپا اعلام کرده است که اتحادیه اروپا قصد دارد واردات نفت خام روسیه را در مدت 6 ماه و فرآورده های پالایشی را تا پایان سال جاری 2022 ممنوع اعلام کند و با پذیرش هزینه بسیار بالای چنین تصمیمی برای این اتحادیه، این اقدام برای تنبیه مسکو ارزش دارد. براساس داده‌های دفتر آمار اروپا، مجموعه اتحادیه اروپا در ۲۰۲۱ میلادی ۲۵ درصد واردات نفت خود را از روسیه خریداری کرده است. اما مجارستان و اسلواکی همسایه شمالی اش، وابستگی بسیار بیشتری دارند به گونه‌ای که در ۲۰۲۱ به ترتیب ۵۸ و ۹۶ درصد از کل نیاز خود را از روسیه وارد کرده‌اند. «ویکتور اوربان» نخست وزیر مجارستان اجرای تصمیم تحریم کامل واردات انرژی از روسیه را با انفجار بمب هسته ای بر اقتصاد کشورش، همانند دانسته است. با توجه به اینکه هرگونه اقدام اتحادیه اروپا باید به تصویب همه ۲۷ عضو این نهاد برسد، مجارستان به مانع اصلی در مسیر طرح‌های این نهاد برای تشدید فشار اقتصادی بر روسیه با ممنوع کردن کامل واردات نفت از این کشور، تبدیل شده است. اما اتحادیه اروپا با مهندسی طرحی به ارزش 210 میلیارد یورو قصد دارد وابستگی خود به سوخت های فسیلی روسیه را تا سال 2027 کاهش داد. این طرح سه وجهی شامل: تغییر به واردات گاز از منابعی به غیر از روسیه، گسترش سریع تر انرژی های تجدید پذیر و تلاش بیشتر برای صرفه جویی در مصرف انرژی است. دوم، تلاش روسیه برای جلب مشتریان جدید با تخفیف های جذاب: تاکنون، هند خریدار نفت خام روسیه با تخفیف بسیار بوده است، اما براساس داده های حمل و نقل و معامله گران نفتی، چین بی سر و صدا خرید نفت از روسیه را با قیمت های مقرون به صرفه افزایش می دهد و خلاء ناشی از عقب نشینی خریداران غربی از تجارت با مسکو را پر می کند. بر اساس برآورد موسسه تجزیه و تحلیل داده های جریان انرژی VORTEXA، واردات نفت روسیه از طریق دریا توسط چین در ماه جاری میلادی (مه) نزدیک به 1.1 میلیون بشکه در روز خواهد رسید. همچنین چین به طور جداگانه حدود 800 هزار بشکه در روز نفت روسیه را از طریق خطوط لوله دریافت می کند. این امر واردات در ماه مه را نزدیک به 2 میلیون بشکه در روز می رساند که 15 درصد از کل تقاضای چین را شامل می شود که طبق گزارش بلومبرگ، روسیه در هر بشکه نفت، حدود 30 دلار تخفیف می دهد. به عبارتی با قیمت های جاری شاخص نفت برنت که حدود 112 دلار است، مسکو نفت خود را حدود 75 تا 80 دلار در هر بشکه به فروش می رساند. اما در رابطه با ایران، وزیر نفت در حاشیه جلسه هیئت دولت (28 اردیبهشت) در واکنش به شایعه تلاش روسیه برای افزایش فروش نفت به چین و تاثیر بر بازار فروش ایران توضیح داد: «روسیه تخفیف‌های زیادی برای خریداران‌ نفت در نظر گرفته اما با توجه به تحریم‌هایی که از طرف غربی‌ها علیه این کشور اعمال شده، پیدا کردن مشتری برای روس‌ها زمان می‌برد». وی افزود: «خوشبختانه ما مشتری‌های خود را در بازار داریم و بازارهای جدیدی را هم شناسایی‌ کرده‌ایم‌ که به صادرات نفت کمک می‌کند و این روند با قوت ادامه می یابد». اما آنچه که روشن است با اعمال تحریم ها علیه بخش انرژی روسیه توسط غرب و ادامه تحریم های ایران و نامشخص بودن سرانجام برجام، پیروز شرایط کنونی ابتدا چین و بعد هند می باشند که همچنان با خیالی آسوده، نفت را با تخفیف های جذاب خریداری و ذخایر استراتژیک خود را پُر می کنند.