دکتر اصغر نعمتی
مدیرمسئول و مدرس دانشگاه
سازمان بهداشت جهانی، سلامتی و مراقبتهای بهداشتی اولیه را حق همه مردم معرفی نموده است. بیتردید جوامع مختلف در تحقق این حق با چالشهای متعددی در درون و بیرون نظام سلامت خود مواجه هستند.
کمبود نیروی انسانی، ضعف در ارتباطات و تعامل بین کادر بهداشت و درمان با مردم، کمبود تجهیزات، خلأ اخلاق حرفهای، کاهش اعتماد مردم به مراکز درمانی و مدیریت ضعیف در برنامههای سلامت، برخی عوامل قابلتأمل هستند که از درون نظام سلامت را متأثر میسازد. از سوی دیگر عوامل اقتصادی، فرهنگی، پراکندگی جمعیت، مشکلات مربوط به فراگیری بیمههای سلامت و ... از موارد اثرگذار بیرونی هستند.
با این توضیح آنچه در این مقاله قصد ورود به آن و هشدار پیرامون پیامدهای گریز ناپذیر آن در بخش سلامت داریم، عامل مهم مشکلات اقتصادی و معیشتی و تأثیر آن بر سلامت عمومی است.
اگرچه نظام سلامت ایران در حال حاضر با چالشهای مورد اشاره بسیاری رنج می برد، اما در حال حاضر معیشت مردم و ضعیف شدن بنیه اقتصادی جامعه |آثار منفی سایر عوامل را شدت بخشیده است.
بنا به اظهارات صاحبنظران حوزه سلامت، مردم طی سال های اخیر به دلیل رشد سطح عمومی قیمتها و نا ترازی بین درآمد و هزینهها، ناگزیر نیازهای زندگی خود را اولویتگذاری نمودهاند و مقوله سلامت جایگاه مطلوبی در این اولویت گذاریها ندارد!
در شرایطی که مردم در تأمین حداقلهای زندگی نظیر؛ خوراک و پوشاک بازماندهاند، وقتی گرانیها و تورم افسارگسیخته، مواد غذایی ضروری نظیر مرغ و گوشت را از سفره آنها حذف کرده است،مصرف شیر بهشدت کاهشیافته و میوه تبدیل به کالای لاکچری و لوکس شده، بهطور طبیعی انجام اموری نظیر چکاپ های دورهای، بهداشت دهان و دندان و مراجعه به مراکز مشاوره پزشکی معنا و مفهومی ندارد و محدود به مراجعات اورژانسی خواهد شد که آنهم زمانی اتفاق میافتد که کار از کار گذشته است.
توصیه همه کارشناسان حوزه تغذیه مؤید این نکته است که رسیدگیهای غذایی کودکان و نوجوانان تأثیری شگرف در رشد مطلوب افراد و تقویت سیستم ایمنی آنها به همراه دارد، اما با شرایط معیشتی کنونی آیا تغذیه استاندارد ،ایمن و مراقبت غذایی برای آنها میسر است؟!
آیا مادران بارداری که مراقبتهای مستمر آنها نیازمند مراجعه به مراکز درمانی و در مواقعی تجویز دارو و مکمل و... هست، با شرایط معیشتی کنونی در مراجعات خود به مراکز درمانی دچار مشکل نگردیدهاند؟!
در چنین شرایطی سلامت بیماران خاص نیز به دلیل گرانیهای سرسامآور دارو و نبود آن در شرایط مطلوبی قرار ندارد و روایت مشکلاتی از این دست در حوزه سلامت را پایانی نیست!
اگر چنانچه در فرهنگعامه از سلامت بهعنوان بالاترین نعمت یاد میکنیم، باید سازوکارهای لازم ازنظر منابع مالی و الزامات فرهنگی آن را هم فراهم کنیم.
دولتها موظف هستند بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی در این خصوص همت نمایند و اقدامات لازم را برای ایفای این حق بکار ببندند. اگر مردم به دلیل چالشهای هزینه، مراقبتهای بهداشتی خود را محدود کردهاند، با طرحهای غربالگری، توسعه نظام سلامت رایگان و گسترش چتر بیمه سلامت نسبت به مانع زدایی و رفع این چالشها همت کنند.
اگر خانوادهها بهویژه اقشار آسیبپذیر، توان تأمین نیازهای غذایی کودکان خود را که در طلاییترین دوران رشد خود هستند ندارند، دولت با مداخله خود و اجرای طرحهایی نظیر تغذیه رایگان در مدارس و اعطای مواد پروتئینی ارزانقیمت نسبت به بهبود وضعیت ناگوار موجود در راستای تضمین سلامت نسل آینده اقدام کند.
در برههای که طلاییترین پنجره جمعیتی جامعه در حال بسته شدن است و پیری ایران بهعنوان زنگ خطری جدی به صدا درآمده و هشدارهای جمعیتی،فصل مشترک اظهارات همه دلسوزان است، رسیدگی بهسلامت مادران باردار و شیرده باید از اولویت های اصلی نظام سلامت باشد و دولت محترم در فرایند بارداری و خدمات بهداشتی زایمان رایگان، باید برنامههای جبرانی لازم را پیشبینی کند تا از این رهگذر بیرغبتی زوجها به فرزند آوری به دلایل اقتصادی و هزینههای مرتبط کاسته و زمینه برای رشد مطلوب جمعیت جامعه فراهم گردد.
البته شایانذکر است، بخشی از چالشهای حال حاضر نظام سلامت پیامدهای تحریمهای ظالمانهای است که به بهانههای واهی از سوی کشورهای سلطهجو به ملت ایران تحمیل و سلامت شهروندان در پی محدودیتهای ناشی از آن دچار مخاطره جدی شده است. بااینوجود متولیان سلامت جامعه ضمن درک شرایط خطیر کنونی و تأثیرات منفی که مضایق معیشتی بر حوزه سلامت عمومی دارد، باید با برجستهسازی این تأثیر، قوانین و برنامههای جبرانی مطلوب را در به حداقل رساندن آسیب آنها به عمل آورند. مجلس شورای اسلامی باید با قانونگذاری مطلوب زمینه تخصیص منابع موردنیاز را فراهم و دولت با همگرایی وزارتخانههای درگیر ، برای نجات سلامت مردم از برزخ مشکلات معیشتی تلاش کنند.