دلایل کاهش رشد نقدینگی و پایه پولی

هادی حیدری
کارشناس پولی و بانکی

آمارهای پولی نشان می‌دهد که بانک مرکزی به دنبال کنترل اضافه برداشت بانک‌هاست و سعی دارد استفاده دولت از تنخواه و بدهی به بانک مرکزی را کم کند تا پایه پولی کنترل شود که در صورت ادامه این سیاست اوضاع بهتر خواهد شد. بانک مرکزی تلاش خوبی در زمینه ایجاد شفافیت و همچنین ساختارهای جدید تامین مالی داشته که از نکات مثبتی است که نباید آنها را نادیده گرفت ضمن اینکه اصلاح رابطه دولت با بانک مرکزی و رابطه بانک‌ها با بانک مرکزی، عدم استفاده دولت از تنخواه بودجه نزد بانک مرکزی، مشروط کردن اضافه برداشت بانک‌ها از اقدامات موثری است که در موفقیت نسبی بانک مرکزی نقش داشت. تغییری که در گزارش فروردین ماه ۱۴۰۱ شاهد آن هستیم این است که رشدها مثبت هستند؛ یعنی رشدهای پایه پولی و همچنین رشد نقیدینگی رشد بالای حدود ۳۰ درصدی نسبت به ماه مشابه سال قبل هستند. البته این متغیرها که شکل ترازنامه دارند را معمولا نسبت به اسفند سال گذشته در نظر می‌گیرند اما با بررسی رشد نقطه به نقطه این متغیرها درمی‌یابیم که رشد نقدینگی فروردین ۱۴۰۱ نسبت به فروردین ۱۴۰۰ حدود ۳۸.۲ درصدی است که می‌توان گفت آهنگ رشد کمتر شده است. بالاترین میزان رشد نقطه به نقطه را در مهر ۱۴۰۰ داشتیم که حدود۴۲.۸درصد بوده اما در فروردین ۱۴۰۱ کاهش پیدا کرده است. البته این آمار فروردین نباید ما را دچار ذوق زدگی کند چرا که همچنان رشد متغیرهای پولی به شکل نقطه به نقطه نسبت به فروردین ۱۴۰۰ بالاست. درباره رشد پایه پولی هم همین اتفاق افتاده است به نحوی که رشد نقطه به نقطه ۱۴۰۱ نسبت به فروردین ۱۴۰۰ حدود ۳۱.۵ درصد است. هرچند آهنگ رشد نقطه به نقطه کم شده است اما باز هم این رقم برای پایه پولی رشد بالاست اما به طور کلی دو نکته مثبت وجود دارد. نخست اینکه آهنگ رشد نزولی شده اما سقوط نداشته است. مورد دوم که نکته بهتری و می‌توان روی آن مانور داد این است که سهم پول از نقدینگی در اسفند ۱۴۰۰ حدود ۲۰.۴ درصد بوده که این رقم در فروردین ماه امسال به ۱۹.۷ درصد رسیده است. اینکه آیا چشم انداز مثبتی درباره آمارهای پولی در آینده وجود دارد یا خیر؛ بستگی به سیاست‌های انقباضی بانک مرکزی دارد که آیا تصمیم دارد به همین شکل ادامه مسیر دهد؟ قرار است عملیات بازار باز را به چه شکلی انجام دهد؟ آیا تصمیم دارد نرخ بهره در بازار بین بانکی همچنان مقداری رو به بالا باشد یا خیر؟ در نهایت اینکه سیاست پولی بانک مرکزی در عملیات بازار آیا سیاست عقیم‌سازی و کلاف‌کردن و جمع کردن نقدینگی است یا باز هم تزریق نقدینگی؟ اما آمارهای پولی تقریبا نشان می‌دهد که بانک مرکزی به دنبال کنترل اضافه برداشت بانک‌ها است و سعی دارد استفاده دولت از تنخواه و اضافه برداشت و بدهی دولت به بانک مرکزی را کم کند تا پایه پولی کنترل شود. در واقع در صورت ادامه همین سیاست می‌توان تا حدودی گفت که چشم انداز آتی مثبت است و تقریبا اوضاع بهتر خواهد شد. بانک مرکزی در دولت سیزدهم تقریبا سیاست فعالانه‌تری را در حوزه عملیات بازار پی گرفته و سعی کرده است به شکل هفتگی فعالانه و دقیق تر ورود کند و برای خودش قاعده مند باشد. اگرچه این سیاست فعالانه‌ تر باتوجه به اینکه پایه پولی از محل سایر عوامل مانند بدهی دولت به بانک مرکزی و بدهی بانک ها به بانک مرکزی به شدت تحت فشار بوده است و یکی از دلایل ناموفق بودن کنترل رشد نقدینگی همین دو عامل اصلی بوده است ؛ اما تمام سعی خود را کرده است که با استفاده از این ابزارهای نوین مانند عملیات بازار باز کنترل خود را روی رشد نقدینگی از دست ندهد که متاسفانه در سال ۱۴۰۰ خیلی در این زمینه موفق نبود. اما همینکه از این ابزار استفاده می کند جای امیدواری دارد و امیدواریم با این اتفاقی که در فروردین ماه در کاهش رشد نقدینگی شاهد بودیم همچنان بانک مرکزی روی کنترل کل‌های پولی مانند پایه پولی مصر باشد و جلوی رشد عوامل مهم پایه پولی را بگیرد که این مسیر ادامه دار باشد تا شاهد کاهش شدید رشد نقدینگی در ماه‌های آینده حداقل ۶ ماه آتی باشیم.